پاياننامه تحصيلي جهت اخذ درجه كارشناسي ارشد
رشته: حقوق گرايش: خصوصي
عنوان:
هويت خانوادگي كودكان ناشي از اسپرم و تخمك بيگانه در فقه و حقوق موضوعه
مرداد ۱۳۹۴
براي رعايت حريم خصوصي نام نگارنده و استاد راهنما در سايت درج نمي شود
(در فايل دانلودي نام نويسنده و استاد راهنما موجود است)
تكه هايي از متن پايان نامه به عنوان نمونه :
(ممكن است هنگام انتقال از فايل اصلي به داخل سايت بعضي متون به هم بريزد يا بعضي نمادها و اشكال درج نشود ولي در فايل دانلودي همه چيز مرتب و كامل است)
فهرست مطالب
چكيده....................................................................۱
مقدمه.............................................................................۲
بيان مسئله ......................................................۳
انگيزه انتخاب موضوع .........................................۳
سوالات...... .........................................................................۴
فرضيه ها .............................................................................۴
پيشينه و ادبيات تحقيق .........................................................۵
ضرورت و اهداف تحقيق..................................................۶
ساختار تحقيق...........................................................۷
فصل اول : كليات ..........................................۸
۱-۱ . مفاهيم...................................................۹
۱-۱-۱. تعريف نسب.................................................۹
۱-۱-۲. مفهوم هويت............................................................۱۱
۱-۱-۲. مفهوم جنين.........................................................۱۴
۱-۱-۲-۱. مفهوم عرفي جنين................................................۱۴
۱-۱-۲-۲ .مفهوم پزشكي جنين................................................. ۱۴
۱-۱-۲-۳ .مفهوم جنين در قانون نحوه ي اهداي جنين...............................۱۵
۱-۱-۳ .مفهوم جنين از نگاه قانون...............................................۱۶
۱-۱-۴ .تعريف باروري مصنوعي .......................................۱۷
۱-۲. پيشنه ي بحث...............................۱۹
۱-۲-۱ پيشنه ي پزشكي ................................۱۹
۱-۲-۲. پيشنه ي فقهي.................................................................۲۱
۱-۲-۳ .پيشنه ي حقوقي.................................۲۱
فصل دوم :مباني و رويكردها درباره هويت خانوادگي كودك...........۲۵
۲-۱ .رويكرد لزوم شناسايي هويت كودك................................۲۶
۲-۱-۱. نامشروع بودن اهداء گامت و جنين..................................۲۷
۲-۱-۱-۱ .آيات و قرآن............................................۲۷
۲-۱-۱-۲ .روايات ............................................۳۲
۲-۱-۱-۳ .اصول عمليه..................................۳۸
۲-۱-۲ .دلايل عقلايي..........................................۴۴
۲-۱-۳ .عوامل روانشناختي..........................................۵۱
۲-۱-۴. تعهدات بين المللي........................................۵۸
۲-۲ .رويكرد عدم شناسايي حق هويت كودك ............................۶۲
۲-۲-۱. حمايت از خانواده...............................................۶۲
۲-۲-۱-۱.آيات قرآن..........................................................۶۳
۲-۲-۱-۲ .روايات و احاديث....................................۶۴
۲-۲-۱-۳. اصول عمليه..........................................۶۶
۲-۲-۲. دلايل عقلايي.......................................۷۰
۲-۲-۳ .عوامل روانشناختي..................................................۷۳
۲-۲-۴ .راهكارهاي حقوقي.......................................................۷۶
۲-۲-۴-۱. اعراض.........................................................۷۷
۲-۲-۴-۲. اذن.............................................................۷۸
۲-۲-۴-۳ .صلح.........................۷۸
۲-۲- ۵ . لزوم حفظ حق حريم خصوصي زوجين نابارور و اهداء كننده............۷۹
فصل سوم :بررسي آثار رويكردهاي مربوط به حق هويت خانوادگي كودك....................۸۲
۳-۱. تعيين جايگاه حقوقي كودكان ناشي از باروري مصنوعي.......................۸۳
۳-۱-۱ .پدر بيولوژيك.....................................۸۴
۳-۱-۱-۱ .عدم پيوستگي نسبي.....................................................۸۴
۳-۱-۱-۲ .تفصيل بين معلوميت و مجهوليت اهداء كننده و علم و جهل او.....................۸۶
۳-۱-۱-۳ .رابطه ي نسبي......................................................۸۹
۳-۱-۲ .شوهر زن دريافت كننده.....................................................۹۰
۳-۱-۲-۱.عدم رابطه نسبي.....................................................................۹۰
۳-۱-۲-۲. رابطه ظاهري.........................................................۹۱
۳-۱-۳ .نسب مادري.............................................................۹۲
۳-۱-۳-۱.عدم رابطه ي نسبي...............................................۹۲
۳-۱-۳-۲. رابطه نسبي.......................................................۹۳
۳-۱-۳-۳ .تفصيل ميان جهل و علم زن............................................۹۴
۳-۲ . آثار حقوقي پذيرش يكي از دو رويكرد مطرح شده................................۹۴
3-2-1. آثار پذيرش رويكرد محرمانگي.......................................۹۵
۳-۲-۱-۱ .ولايت و وظيفه ي نگه داري طفل......................................۹۶
۳-۲-۱-۲. تربيت طفل.................................................۹۸
۳-۲-۱-۳ .نفقه ي طفل..........................................۹۸
۳-۲-۱-۴ .تكريم و احترام...........................................۱۰۰
۳-۲-۱-۵. نسب جنين..........................................۱۰۱
۳-۲-۱-۶ .ارث...........................................................۱۰۳
۳-۲-۱-۷. محرميت..............................................................۱۰۵
3-2-1-8 .عدم مداخله ي دولت................................................۱۰۶
۳-۲-۲ .آثار رويكرد افشاء......................................۱۰۷
۳-۳. وضعيت هويت خانوادگي كودك حقوق ايران ..............................۱۰۸
نتيجه...................................................................................۱۱۲
منابع و مآخذ ....................................................۱۱۶
ـ چكيده:
با تولد اولين نوزاد ناشي از لقاح خارج رحمي در سال ۱۹۷۸، آگاهي مردم از روشهاي جديد درمان ناباروري افزايش يافت. به كارگيري اين تكنيكها اميد را براي گروهي از زوج ها كه پيش از آن تصور ميكردند هرگز صاحب فرزند نميشوند به ارمغان آورد. از جمله اين روشها، اهداي تخمك، اسپرم و جنين است كه به عنوان «باروري جايگزين» و يكي از راههاي موفق درمان ناباروري مطرح شده است. «اصول باروري جايگزين» و شرايط آن در قانون و آيين نامههاي اجرايي مربوط آمده است اما آنچه در ميان حائز اهميت است اطمينان از سلامت اهدا كننده، دريافت كننده و تطابق خصوصيات و ويژگيهاي ظاهري، خوني، فرهنگي، اجتماعي و ديني است. مساله ي مهم در اين زمينه اين است كه هويت خانوادگي كودك متولد شده از اين روش ها پنهان مي ماند.در اين مساله رويكرد ديگري نيز وجود دارد كه خواهان آشكار سازي هويت والدين ژنتيكي مي باشد. اين روشهاي نوين دركنار جنبه هاي درماني، ابعاد حقوقي و اخلاقي پيچيده اي دارند كه براساس شرايط فرهنگي، اجتماعي و اعتقادي هر كشور نيازمند دقت نظر خاص بوده و بايد مورد توجه قرار گيرند. رويكرد محرمانه بودن اطلاعات هويتي كودك معايب زيادي دارد و به نظر مي رسد رويكرد بهتر در اين مساله رويكرد افشاي هويت كودك باشد.
واژه هاي كليدي : تلقيح مصنوعي- هويت خانوادگي- حقوق كودك- اهداي جنين،اسپرم و تخمك
مقدمه
قبل از ورود به بحث در مورد حق هويت كودكان ناشي از باروري مصنوعي لازم است كلياتي در مورد موضوع، اين كه در جامعه چه اتفاقاتي مي افتد و چه پيامد هايي به دنبال خواهد داشت، به طور خلاصه بيان شود، و از طرفي مي بايست تاريخچه اي از موضوع مورد بحث ارائه شود تا با توجه به سير تاريخي مساله بتوان بحث را بهتر فهميد و آن را تحليل كرد.
بيان مساله
در سال ۱۹۷۸ علم پزشكي در زمينه ي تلقيح و باروري مصنوعي تحولي شگرف پيدا كرد و توانست از طريق تلقيح مصنوعي جنين را در خارج از رحم به وجود آورد. از آن سال روش هاي جديد كمك باروري به سرعت رشد و گسترش يافت. به كارگيري اين تكنيك ها، اميد به بارداري را در زوجيني كه علي رغم درمان هاي متعدد جراحي و دارويي صاحب فرزند نشده اند، افزايش داد. باروري مصنوعي مثل ديگر حوادث و اتفاقات مستحدث ديگر، مسائل و مشكلاتي را همراه خود به بار آورد. براي اين كه بتوان از اين امكان پزشكي استفاده شود، بايد مسائل حقوقي – اجتماعي، روانشناختي و اخلاقي آن بررسي شود. براي مثال وضعيت حقوقي اين كودكان در باب نسب، ارث، محروميت و .... مشخص نمي باشد، اين كودكان نيازمند ارتباط با والدين واقعي خود مي باشند و خواستار اين مي باشند كه والدين ژنتيكي خود را بشناستند و ناشناس ماندن والدين آن ها مشكلات روان شناختي و جامعه شناختي براي آن ها به وجود خواهد آورد. اين مشكلات و مسائل، سوالاتي به وجود مي آورد كه بايد به آن ها پاسخ داده شود. مثل اين كه، آيا انسان حقي بر هويت خانوادگي خود دارد؟ چگونه اين حق بايد به رسميت شناخته شود؟ مباني اين حق چيست؟ آيا والدين واقعي كودكان اخلاقا و قانونا موظف به افشاء هويت خود مي باشند؟ آثار افشاء يا محرمانه نگه داشتن هويت والدين چيست؟
انگيزه ي انتخاب موضوع
با پيشرفت علم و دانش پزشكي، متخصصان اين رشته موفق شدند كه جنين را خارج از رحم و به صورت آزمايشگاهي به وجود بياورند و اين مسئله باعث شد كه زوجيني كه به صورت طبيعي صاحب فرزند نمي شدند از اين امكان علمي استفاده كرده و به صورت مصنوعي و آزمايشگاهي بچه دار شوند. هر چند اين روش هاي درماني پيشرفت هاي خيره كننده اي را در حوزه هاي پزشكي بدنبال داشت ولي در عرصه هاي مختف باورهاي مذهبي، اخلاقي، جامعه شناختي، روان شناختي و حقوقي موجب بروز پرسش ها و مشكلاتي گرديد، كه بسياري از موارد همچنان بي جواب مانده و نيازمند مطالعات همه جانبه و تحقيقات گسترده است. آن چه مسلم است استفاده از اين روش ها نيازمند به پاسخ به موارد فوق و فراهم شدن بستر فرهنگي – اجتماعي حاكم بر جامعه است، كه تا قبل از ابداع اين تكنيك ها جايگاهي را به خود اختصاص نداده بود. بنابراين براي استفاده از اين روش هاي درماني بايد ملاحظات حقوقي _ اخلاقي، اجتماعي _ روان شناختي را در نظر گرفت و اين، نياز به تحقيق و پژوهش محققان در اين موضوعات مي باشد، كه از حيث حقوقي يكي از موضوعات مهم هويت خانوادگي كودك، ناشي از اين فرآيند است كه در سطح بين المللي مورد توجه قرار گرفته و در كنوانسيون حقوق كودك مطرح شده است.
سوالات
در اين پژوهش سعي بر اين بوده كه به پرسش هاي ذيل پاسخ داده شود
سوال اصلي: چرا كودكان بايد از حق شناسايي هويت خانوادگي خود برخوردار باشند و عوامل شناسايي اين حق كدام است؟
سوال فرعي اول: وضعيت پذيرش يا عدم پذيرش تلقيح اسپرم و تخمك بيگانه در نظام حقوقي ما چگونه است ؟
سوال فرعي دوم: وضعيت هويت خانوادگي كودكان در حقوق ايران با توجه به آثار آن چگونه مي باشد؟
فرضيه ها
در راستاي پاسخگويي به پرسش هاي فوق، نگارنده فرضياتي را مد نظر داشته و سعي در اثبات آ نها دارد.
فرضيه ي اول
بر مبناي كرامت انساني و لزوم احترام به شأن و منزلت انسان، توجه به جنبه هاي عاطفي و رواني و رعايت حقوق مالي و اقتصادي اشخاص، حق انسان بر هويت خودش بايد به رسميت شناخته شود.
فرضيه دوم
در نظام حقوقي ما، باروري مصنوعي به شيوه اهداء اسپرم، اهداء تخمك و اهداء جنين قابليت پذيرش ندارد. ولي، به شيوه تلقيح مصنوعي سلول هاي جنسي زوجين نابارور قابليت پذيرش دارد.
فرضيه ي سوم
به رسميت شناختن اين حق براي كودكان باعث مي شود كه رويكرد افشاء هويت كودك و والدين ژنتيكي در قوانين اعمال شودكه اين امر به نسخ قانون اهدا جنين به زوجين نابارور مي انجامد.
پيشينه و ادبيات تحقيق
از اواخر قرن بيستم شاهد پيشرفت هاي متعدد و چشم گيري در زمينه ي پزشكي توليد مثل بوده ايم. شايد تا سه دهه ي قبل، ناباروري هر يك از زوجين به منزله ي يك مسير بن بست و انقطاع نسل محسوب مي گرديد. ولي درك بشر از پديده هاي زيستي و روند توليد مثل، مسير هاي متعددي را فراسوي زوج هاي نابارور قرار داد. به طور كلي بحث باروري مصنوعي يا غير طبيعي، حساسيت و محدوديت هاي قانوني و شرعي و اجتماعي خاصي را در فتاوا و قوانين و فرهنگ اسلامي دارد. اين تحولات و پيشرفت ها، به ويژه در باروري با دخالت عامل بيگانه، ديدگاه هاي مختلف اخلاقي، شرعي و قانوني را در رد يا پذيرش آن فراهم آورده و در اين ارتباط نقش مذهب به عنوان عاملي تعيين كننده در مباحث مربوط به حقوق توليد مثل مورد توجه قرار گرفته است. فناوري جديد با سرعتي سرسام آور به پيش مي رود و در اين رابطه فتاوا و قوانين و محدوديت هاي اخلاقي نياز به اظهار نظر و تدوين دارد.
پيرو بروز سؤالات و مشكلات مختلف از جنبه هاي گوناگون حقوقي، روان شناختي، جامعه شناختي و اخلاقي، محققان به تكاپو افتادند و نوشته هايي را تدوين كردند. براي مثال در فصلنامه ي حقوق پزشكي، مقالاتي در مورد حقوق پزشكي با عناويني مثل تكنولوژي تعيين جنسيت جنين، مطالعه ي تطبيقي اهداء جنين از منظر اخلاق و حقوق پزشكي تدوين شده است. موضوع اهداي گامت، يكي از مهم ترين و بحث انگيزترين درمان هاي باروري جايگزين است كه ابعاد مختلف پزشكي، فقهي، حقوقي، اخلاقي، جامعه شناختي و روان شناختي آن در سمينار "اهداء گامت و جنين در درمان ناباروري"در تاريخ ۱۰ و ۱۱ اسفند سال ۱۳۸۴مورد بحث و برسي قرار گرفت و مقالاتي ارائه گرديد. به عنوان مثال بعضي در مقاله اي با عنوان "تزريق اسپرم مرد اجنبي در رحم زن"به برسي حرمت و جواز تزريق اسپرم مرد اجنبي پرداخته اند. يا بعضي ديگر در مقاله اي با عنوان "مباني فقهي و بايسته هاي قانون اهداء جنين به زوجين نابارور" در بخش آثار حقوقي انتقال جنين به بررسي نسب، ارث، محروميت پرداخته اند و بعضي هم در مقاله اي با عنوان "نارسايي هاي قانون ايران درباره ي اهداء گامت و جنين با توجه به حقوق تطبيقي" بيشتر به نسب جنين اشاره كرده اند و به همين ترتيب اساتيد ديگر آثار حقوقي و فقهي اين نوع باروري را بررسي كرده اند. ولي كمتر به بحث هويت خانوادگي كودكان پرداخته شده است. در مقاله اي با عنوان "مطالعه ي تطبيقي اهداء جنين از منظر اخلاق و حقوق پزشكي" منتشر شده در فصل نامه ي حقوق پزشكي در زمينه ي هويت كودكان ناشي از باروري مصنوعي اظهار شده است: «بچه حق دارد بداند كه والدين ژنتيكي او چه كساني هستند و هيچ كس نمي تواند اين حق را از او سلب كند. متأسفانه به دليل تازگي باروري غير طبيعي، عواقب دراز مدت رواني، براي كودك حاصل از اين نوع باروري هنوز شناخته شده نيست و بايد قوانيني وجود داشته باشد، تا نگراني هاي بعدي ناشي از استفاده از اين فناوري را حذف نموده يا كاهش دهد». همان طور كه مشاهده مي شود، اين مقالات يا اصلا اشاره اي به حق هويت كودك نمي كنند يا به صورت مختصر به آن پرداختند. قصد بر اين است كه در اين تحقيق به طور مفصل به بررسي مسائل مربوط به حق هويت كودكان و رويكرد هاي مختلف در اين قضيه پرداخته شود.
در اين پايان نامه از روش كتاب خانه اي براي گردآوري اطلاعات استفاده شده و از اين رو از مقالات، پايان نامه ها ، كتاب ها و پايگاه هاي اطلاعاتي و اينترنتي استفاده و از جهت تحليل اطلاعات هم، از روش تحليلي و تفسيري استفاده شده است و همچنين روش تطبيقي هم به كار گرفته شده و نگاهي به كنوانسيون حقوق كودك و رويكرد هاي مختلف آن مي شود.
ضرورت و اهداف تحقيق
همان طور كه خواهيم گفت، قانوني كه در حال حاضر در كشور مصوب و اجرا مي شود ( قانون اهداي جنين) از رويكرد محرمانگي احراز هويت پيروي كرده است، يعني والدين ژنتيكي كودك، بعد از اهداء جنين ناشناخته باقي مي مانند. اين رويكرد قبل از تصويب كنوانسيون حقوق كودك در غرب وجود داشت و در حال حاضر نيز در برخي از كشورها وجود دارد و آثار و تبعات بدي به جاي گذاشته است. به نظر مي رسد كه اين رويكرد آثار و تبعات ناگواري براي كودك و جامعه به وجود خواهد آورد. و لذا ضروري است كه در اين نوشتار معايب و مزاياي اين رويكردها روشن شود و بعد با تمام سعي خود رويكرد مناسب را تقويت كرده، تا آن به عنوان طرحي مناسب براي جامعه ي ايران ارائه شود.
ساختار تحقيق
براي اين كه تمام مطالب مورد نياز براي رسيدن به يك نتيجه مناسب و معقول بررسي شود، تحقيق به سه فصل تقسيم شده است. فصل اول با عنوان كليات كه در ذيل آن مفاهيم و تاريخچه اي از بحث ارائه شده است و در فصل دوم، مباني و رويكردهاي مختلف درباره ي هويت بررسي شده و در فصل سوم، وضعيت حقوق ايران را با توجه به آثار و تبعات شناخت حق هويت براي كودك مورد بررسي قرار گرفته است.
قيمت :37500 تومان