دانشگاه آزاد اسلامي
واحد رشت
دانشكده علوم انساني
گروه آموزشي جغرا فيا
پايان نامه تحصيلي براي دريافت درجه كارشناسي ارشد
رشته جغرافياي طبيعي گرايش اقليم شناسي در برنامه ريزي محيطي
عنوان:
بررسي رابطه بين پراكندگي جغرافيايي بيماري ام اس و عناصر اقليمي دراستان گيلان
استاد راهنما:
دكتر پرويز رضايي
براي رعايت حريم خصوصي نام نگارنده پايان نامه درج نمي شود
تكه هايي از متن پايان نامه به عنوان نمونه :
(ممكن است هنگام انتقال از فايل اصلي به داخل سايت بعضي متون به هم بريزد يا بعضي نمادها و اشكال درج نشود ولي در فايل دانلودي همه چيز مرتب و كامل است)
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چكيده.......................................................................................................................... ۱
مقدمه........................................................................................................................... ۲
فصل اول - كليات تحقيق
۱-۱. بيان مسئله............................................................................................................ ۴
۱-۲. پرسش اصلي تحقيق(مسائله تحقيق)....................................................................... ۵
۱-۳. اهداف تحقيق....................................................................................................... ۵
۱-۴. فرضيه.................................................................................................................. ۵
۱-۵. هدف كاربردي ..................................................................................................... ۵
۱-۶. جنبه نوآوري......................................................................................................... ۵
۱-۷. نوع روش تحقيق.................................................................................................. ۶
۱-۷-۱. روش گردآوري اطلاعات.................................................................................. ۶
۱-۷-۲. ابزار گردآوري اطلاعات.................................................................................... ۶
۱-۷-۳. روش تجزيه و تحليل اطلاعات.......................................................................... ۶
۱-۸. محدوديت ها و موانع تحقيق.................................................................................. ۶
۱-۹. روش انجام تحقيق................................................................................................ ۷
فصل دوم - ادبيات تحقيق
۲-۱. تعريف MS ....................................................................................................... 9
۲-۲. رابطه عرض جغرافيايي با بيماري MS................................................................... 9
۲-۳. عناصر و عاملهاي اقليمي ...................................................................................... ۹
۲-۴. تابش آفتاب.......................................................................................................... ۱۰
۲-۴-۱. تابش خورشيدي –آفتاب................................................................................... ۱۰
۲-۴-۲. عوامل موثر در تابش خورشيدي ........................................................................ ۱۰
۲-۴-۳. مقدار انرژي تابش خورشيدي............................................................................. ۱۰
فهرست مطالب
عنوان صفحه
۲-۴-۴. فاصله خورشيد تا زمين...................................................................................... ۱۱
۲-۴-۵. ارتفاع خورشيد................................................................................................. ۱۱
۲-۵. عوامل موثر در دما................................................................................................. ۱۱
۲-۶. دماي هوا.............................................................................................................. ۱۱
۲-۷. رطوبت................................................................................................................ ۱۲
۲-۷-۱. رطوبت هوا....................................................................................................... ۱۲
۲-۸. سوابق تحقيق........................................................................................................ ۱۲
۲-۸-۱. سوابق تحقيق در ايران....................................................................................... ۱۳
۲-۸-۲. سوابق تحقيق در جهان...................................................................................... ۱۵
۲-۸-۳. پيشينه تحقيق در محدوده مطالعاتي..................................................................... ۱۷
فصل سوم - روش اجراي تحقيق
۳-۱. موقعيت جغرافيايي استان گيلان.............................................................................. ۱۹
۳-۲. داده هاي تحقيق.................................................................................................... ۲۱
۳-۳. روش اجراي تحقيق.............................................................................................. ۲۱
۳-۴. نحوه انجام كار...................................................................................................... ۲۲
۳-۴-۱. مرحله اول........................................................................................................ ۲۲
۳-۴-۲. مرحله دوم....................................................................................................... ۲۳
۳-۴-۳. مرحله سوم....................................................................................................... ۲۳
فصل چهارم - تجزيه و تحليل داده ها و يافته هاي تحقيق
۴-۱. انواع MS ........................................................................................................... 25
۴-۲-۱. عوامل ژنتيكي................................................................................................... ۲۵
۴-۲-۲. عوامل محيطي................................................................................................... ۲۵
۴-۳. چه كساني به MS مبتلا مي شوند........................................................................... ۲۶
۴-۴. علائم MS........................................................................................................... 26
فهرست مطالب
عنوان صفحه
۴-۵. برخي از علائم مشترك.......................................................................................... ۲۷
۴-۶. نور خورشيد و ويتامينD....................................................................................... 27
۴-۷. معرض نور خورشيد در دوران كودكي..................................................................... ۲۷
۴-۸. رابطه كشاورزان با شيوع بيماري MS..................................................................... 28
۴-۹. بررسي انواع بيماري ها در سطح استان.................................................................... ۲۸
۴-۱۰. بررسي اقليمي..................................................................................................... ۲۹
۴-۱۱. تحليل داده هاي تحقيق........................................................................................ ۳۴
۴-۱۱-۱. جنسيت.......................................................................................................... ۳۴
۴-۱۱-۲. محل تولد....................................................................................................... ۳۴
۴-۱۱-۳. محل زندگي................................................................................................... ۳۵
۴-۱۱-۵. تاهل.............................................................................................................. ۳۶
۴-۱۱-۶. سن................................................................................................................ ۳۶
۴-۱۱-۷. سطح سواد..................................................................................................... ۳۷
۴-۱۱-۸. رشته تحصيلي................................................................................................. ۳۸
۴-۱۱-۹. وضعيت اشتغال............................................................................................... ۳۸
۴-۱۱-۱۰. مدت زمان دوره بيماري................................................................................. ۳۹
۴-۱۱-۱۱. تاثير بيماري بر روي زندگي شخص................................................................ ۴۰
۴-۱۱-۱۲. ارتباط بيماري با فصل بهار............................................................................. ۴۰
۴-۱۱-۱۳. ارتباط بيماري با فصل تابستان........................................................................ ۴۳
۴-۱۱-۱۴. ارتباط بيماري با فصل پاييز............................................................................ ۴۵
شكل شماره ۴-۴. پهنه بندي ارتباط بيماران با فصل پاييز................................................... ۴۶
۴-۱۱-۱۵. ارتباط بيماري با فصل زمستان........................................................................ ۴۷
۴-۱۱-۱۶. ارتباط بيماري با گرما.................................................................................... ۴۹
۴-۱۱-۱۷. ارتباط بيماري با سرما.................................................................................... ۵۱
۴-۱۱-۱۸. ارتباط بيماري با رطوبت هوا.......................................................................... ۵۳
فهرست مطالب
عنوان صفحه
۴-۱۱-۱۹. ارتباط بيماري با باد....................................................................................... ۵۵
۴-۱۱-۲۰. ارتباط بيماري با تابش نور خورشيد................................................................ ۵۷
۴-۱۲. بررسي بيماران MS بر اساس جنسيت زن............................................................ ۵۹
۴-۱۳. بررسي بيماران MS بر اساس جنسيت مرد............................................................ ۶۱
۴-۱۴. پهنه بندي جمعيت بيماران در سطح استان............................................................. ۶۳
۴-۱۵. ضريب همبستگي عناصر اقليمي با بيماري............................................................. ۶۵
فصل پنجم - بحث، نتيجه گيري و پيشنهادات
۵-۱. بحث................................................................................................................... ۶۹
۵-۲. نتيجه گيري........................................................................................................... ۷۰
شكل ۵-۱. همپوشاني عناصر اقليمي استان گيلان.............................................................. ۷۱
۵-۲-۱. تفسير نقشه....................................................................................................... ۷۲
۵-۳. آزمون فرضيات..................................................................................................... ۷۲
۵-۴. پيشنهادات............................................................................................................ ۷۲
منابع و ماخذ................................................................................................................. ۷۳
پرسشنامه...................................................................................................................... ۷۵
چكيده
يكياز بيماريهاي قرن حاضر كه متاسفانه، جوانان خصوصاً دختران و زنان جوان به آن مبتلا ميشوند بيماري (MS) ميباشد كه هنوز از نظر پزشكان متخصص دنيا علت آن مشخص نيست و متاسفانه نظريات گوناگوني را عنوان ميكنند كه پايه و اساس علمي درستي ندارد.
اين بيماري را اتوايميون يا ويروسي مينامند و دليل قانع كنندهاي هم براي آن ندارند و جالبتر اينكه ويروسي بودن اين بيماري را يكي از دلائل ميدانند در حاليكه هنوز براي خودشان هم اثبات نشده است ولي اينترفرون درماني را شروع ميكنند و هزينه گزافي را به بيمار درمانده تحميل ميكنند.
هدف از تحقيق حاضر شناخت ارتباط بين عناصر اقليمي دما، تابش و رطوبت با بيماري MS در سطح شهرستانهاي استان گيلان است. دادههاي تحقيق بر اساس پرسشنامه تنظيم شده، اطلاعات حاصل از مراكز درماني مربوطه و ايستگاههاي هواشناسي استان بدست آمده است. روش تحليل دادهها به صورت توصيفي و با استفاده از نرم افزار SPSS و جهت تهيه نقشه پراكندگي بيماريها و عناصر اقليمي از نرم افزار GIS كمك گرفته شده است.
نتايج حاصل از تحقيق نشان مي دهد كه در منطقه مورد مطالعه بيماري در هر نقطه پراكنده شده و نتيجه آمار نشان دهنده اين بوده كه بيماري در زنان بيشترين گسترش را داشته و بر اساس نقشه هاي پهنه بندي عناصر اقليمي و همپوشاني عناصر نقش عنصر اقليمي نور خورشيد نسبت به عناصر ديگر نقش مهمتري داشته و اگر از دوران كودكي از تابش نور خورشيدي به درستي استفاده گردد در دوران بزرگسالي فرد كمتر دچار بيماري MS قرار مي گيرد.
واژگان كليدي: بيماري، عناصر اقليمي، پراكندگي بيماري، استان گيلان
مقدمه
زندگي افراد مبتلا به مولتيپل اسكلروزيس همواره چالش برانگيز بوده است. ام اس شايعترين ناتواني عصبي- حسي پيشرونده در بالغين جوان است كه با ميلين زدايي سيستم عصبي مركزي مشخص مي شود.
اين بيماري مزمن و خود ايمني با انواعي از علائم و نشانه ها و دوره هاي غير قابل پيش بيني نظير اختلال در هماهنگي و تعادل بدن، گرفتگي عضلات، خستگي و. . . مشخص مي شود. در حال حاضر بيش از ۵/۲ ميليون نفر در سراسر جهان و بيش از ۵۰۰ هزار نفر در امريكا به بيماري ام اس مبتلا هستند. در ايران طبق گزارش انجمن ام اس ايران در سال ۸۹ نزديك به ۵۰ هزار بيمار مبتلا به ام اس وجود دارد. اين بيماري زنان را ۳-۲ برابر بيشتر از مردان درگير نموده و سن شايع بروز آن ۳۰-۲۰ سالگي است. بنابراين به نظر مي رسد كه زنان سنين باروري آسيب پذيرترين افراد در برابر اين بيماري باشند.
بيماران مبتلا به ام اس از كيفيت زندگي پايين تري نسبت به افراد سالم برخوردارند (Tepavcevic,2008)
آگاهي از انتشار جغرافيايي بيماريها براي برنامه ريزيهاي بهداشتي هر كشور لازم است تا مسئولين از موقعيت هر بيماري در كل جهان و مناطق مختلف كشور با خبر گردند و تدابير بهداشتي لازم براي ساكنين مناطق را در سياستگذاري هاي بهداشتي خود بگنجانند.
جغرافياي پزشكي كه به آن جغرافياي سلامت نيز اطلاق مي شود، پهنه اي جديد و مهم از تحقيقات سلامت است كه پيوندي بين جغرافيا و جنبه هاي جغرافيايي سلامت مي باشد. جغرافيايي پزشكي سلامت، اثرات محل و آب و هوا را بر روي سلامتي انسان ها مطالعه مي كند و هدف آن درك عوامل و متغيرهايي است كه بر سلامت جمعيت و افراد تاثير گذار مي باشد.
از آن جا كه انسان همواره در تماس مستقيم با محيط آب و هوايي است و اين امر سبب مي شود كه شيوه واكنش او در محيط جوي از لحاظ ارگانيسم مورد توجه قرار گيرد. از طرف ديگر روند روبه رشد تغييرات آب و هوايي و بالا رفتن دماي زمين، ممكن است باعث شود برخي بيماريها را در نواحي جغرافيايي تحت اثرشان، تغيير دهد. در واقع شرايط اقليمي و موانع طبيعي نظير اقيانوسها، از يك طرف و وابستگي بعضي از عوامل عفونت زا به ناقلين و مخازن خاص، از طرف ديگر باعث محدود شدن بعضي از بيماريها به مناطق خاصي از كره زمين گرديده است.
۱-۱. بيان مسئله
بدن هر يك از انسانها شبيه يك شهر است، هر يك از سلولهايي كه بدن ما را مي سازند به مثابه يكي از شهروندان اين شهرهستندكه وظيفه مشخصي دارند، نيروگاه برق و سيم كشي برق اين شهر چيزي نيست جز سيستم اعصاب مركزي كه شامل مغز و نخاع مي باشد، به كمك رشته هاي ظريف اعصاب كه تمام اجزاي بدن را به مغز و نخاع ارتباط ميدهند در واقع سيم كشي ارتباطي بدن ماست.
درون اين سيم كشي ها هم جريان برق جاري است، البته با شدتي بسيار ضعيفتر از آنكه ما را دچار برق گرفتگي كند، رشته عصبي درست مانند يك سيم برق بوسيله يك ماده پوششي محافظت مي شود.
اين ماده پوششي كه ميلين نام دارد فقط يك عايق يا حفاظ براي خود رشته نيست بلكه كمك مي كند پيام الكتريكي با سرعتي چندين برابر منتقل شود همين ميلين يكي از بازيگران اصلي MS است. در بدن ما وقتي كه به دلايلي گلبولهاي سفيد اشتباها به ميلين به جاي يك عامل بيگانه حمله كردند بيماري MS آغاز ميشود.
اين بيماري سيستم اعصاب مركزي را در قسمت هاي مختلف درگير مي كند به نحوي كه ميلين پوشش رشته هاي عصبي مورد حمله گلبول هاي سفيد بدن فرد قرار مي گيرد.
بررسي محققان نشان داده پنج عامل در بروز اين بيماري موثر است كه عبارتند از:ژنتيك، پراكندگي جغرافيايي و محيط(نظير آلاينده هاي زندگي شهر نشيني)، استرس، عوامل ايمونولوژيكي، ميكربهاو ويروسها.
تحقيقات نشان داده با دور شدن از خط استوا اين بيماري شيوع بيشتري پيدا مي كند به نحوي كه در مناطق سرد خيز با در صد بيشتري از بيماري روبه رو مي شويم. يكي از دلايل اين مسئله را كمبود ويتامين D در مناطق سرد خيز ذكر مي كنند، مثلادر شمال اروپا MS شايع تر از جنوب اروپااست، به دليل آنكه در اين نواحي نور آفتاب كمتر است و كمبود ويتامين D شايعتر است، در كشورهاي آسيايي نظير ژاپن، هند و خاور دور بروز MS كمتر بوده و بر عكس در ايران رو به افزايش است.
بيماري مولتيپل اسكلروزMS ) (شايع ترين بيماري ناتوان كننده عصبي مي باشد. بررسي توزيع جغرافيايي بيماري مولتيپل اسكلروز و بروز بيماري در بخش هاي مختلف دنيا متفاوت است كه به سه منطقه۱)با شيوع كم، ۲)با شيوع متوسط، ۳)با شيوع بالا طبقه بندي شده است. در مطالعه توسط Mohamad Abedini و همكارانش در سال ۲۰۰۸ درمازندران انجام شد، شيوع بيماريMS در ايران جزء مناطق با شيوع متوسط
(Medium prevalence ) برابر با ۱/۲۰ در هر ۱۰۰۰۰۰نفر گزارش شده است. با توجه به افزايش شيوع بيماري Ms در ايران طبق مطالعات اخير، گرفتاري طيف سني جوان به اين بيماري ناتوان كننده سيستم عصبي مركزي و متحمل شدن بار اقتصادي و رواني زياد بر بيماران مبتلا (با توجه به سير پيشرونده و ناتوان كننده بيماري)و همچنين صرف هزينه هاي بالا جهت اقدامات درماني و باز تواني در اين بيماران، بررسي عوامل خطر قابل پيشگيري حائز اهميت مي باشد(عزيزي و همكاران، ۱۳۸۳، ص۱۸).
۱-۲. پرسش اصلي تحقيق(مسائله تحقيق)
كدام عنصر اقليمي بر روي بيماري ام اس تاثير بيشتر دارد ؟
۱-۳. اهداف تحقيق
-بررسي وضعيت بيماري ام اس در استان گيلان
-بررسي عناصر اقليمي موثر بر بيماري
-ارائه راهكارهايي جهت جلوگيري از بيماري
۱-۴. فرضيه
-به نظر مي رسد عناصر اقليمي بر بيماري ام اس تاثير دارند.
-از بين عناصر اقليمي تابش و دما و رطوبت بر بيماري تاثير گذار است.
۱-۵. هدف كاربردي
هدف تحقيق پيدا كردن رابطه عناصر اقليمي و پراكندگي جغرافيايي بيماري ام اس در سطح استان گيلان بوده كه پس از بررسي هاي انجام شده اين پژوهش مي تواند در مراكز تحقيقات ام اس، انجمن بيماران ام اس، مبتلايان به بيماري ام اس و دانشگاه هاي علوم پزشكي مورد استفاده و بررسي قرار گيرد.
۱-۶. جنبه نوآوري
در رابطه با تأثير اقليم بر روي سلامت و بيماري مطالعات متعددي صورت گرفته است. اما تا كنون در خصوص تأثير عناصر اقليمي بر روي بيماري ام اس مطالعاتي انجام نگرفته و اين تحقيق براي اولين بار است كه در اين خصوص صورت ميگيرد.
۱-۷. نوع روش تحقيق
در اين تحقيق از زوش توصيفي تحليلي و با رويكرد ذيل انجام گرفته است اين پژوهش تاثير اقليمي بر روي بيماري MS بوده. دليل اصلي انتخاب اين روش شناسي عناصر اقليمي و بيشترين تاثيري را كه عنصر بر روي بيماري مي گذارد مي خواهيم بررسي كنيم.
۱-۷-۱. روش گردآوري اطلاعات
هر يك از روشهاي گردآوري اطلاعات ابزار مخصوص خود را دارد. لذا در اين تحقيق به صورت كتابخانهاي، اسنادي و مراجعه به سايتهاي كامپيوتري و استفاده از نقشه هاي پهنه ندي و همپوشاني جهت شناسايي تاثير عناصر اقليمي از مهمترين ابزار تحقيق مي باشد.
۱-۷-۲. ابزار گردآوري اطلاعات
ابزار گردآوري اطلاعات (فيش، جدول، نمونه برداري، و بانكهاي اطلاعاتي و شبكه هاي كامپيوتري و ماهواره اي )
۱-۷-۳. روش تجزيه و تحليل اطلاعات
براي تجزيه وتحليل اطلاعات از نرم افزار SPSS استفاده شده و براي تهيه نقشه هاي پهنه بندي و همپوشاني از نرم افزار GIS استفاده كرديم كه در رابطه با تحقيق مورد نظر از روشهاي توصيفي وتحليلي استفاده مي شود.
۱-۸. محدوديت ها و موانع تحقيق
با توجه به اينكه اين موضوع براي اولين بار در سطح كشور و استان كار شده است؛ داراي محدوديتهايي بوده كه پژوهشگر را با مشكل مواجه مي كند كه به برخي از آنها اشاره مي كنيم:
- وجود اطلاعات كم در مورد بيماري MS در ارتباط با عناصر اقليمي.
۲-نبود آمار دقيق و جزء به جزء در مورد بيماران.
- نداشتن اطلاعات دقيق بيماران در ارتباط با تاثير اقليم بر روي بيماري.
۱-۹. روش انجام تحقيق
با توجه كه اطلاعات اندك بوده و بيشتر تحققيات انجام شده تاثيرات اقليمي در مورد بيماري هاي ديگر به غير از MS بوده تنها روش براي رسيدن به اهداف تحقيق تهيه پرسشنامه و نقشه هاي GIS در سطح استان بوده. كه پس از خروجي گرفتن از نقشه در ارتباط با عناصر اقليمي تاثير هر عنصر را در سطح استان بررسي كرده و در نهايت به همپوشاني عناصر اقليمي پرداخته تا بتوانيم تاثير مهمترين را بر منطقه مورد نظر بررسي كنيم.
. تعريف MS
اين بيماري مختص اعصاب مركزي بوده ( مغز و نخاع ) و ايجاد لكه هاي سفيد يا پلاكهاي متعددي در مغز مي كند.
۲-۲. رابطه عرض جغرافيايي با بيماري MS
عوامل جغرافيايي - بروز و شيوع ام اس از لحاظ جغرافيايي متفاوت است. مناطقي با فراواني بالا در جهان (با شيوع ۶۰ نفر در هر ۱۰۰۰۰۰ نفر يا بيشتر) شامل تمام اروپا (از جمله روسيه)، جنوب كانادا، ايالات متحده شمالي، زلاند نو و جنوب شرقي استراليا مي باشد. در بسياري از اين مناطق شيوع بيش از ۱۰۰نفر در هر ۱۰۰۰۰۰ نفر است ; بالاترين ميزان گزارش شده ۳۰۰ نفر در هر ۱۰۰۰۰۰ در جزاير Orkney است. در ايالات متحده آمريكا، شيوع ۱۰۰ نفر در هر ۱۰۰۰۰۰ نفر (۰. ۱ درصد) براي تعداد ۲۵۰۰۰۰ فرد مبتلا به ام اس است. اين ناسازگاري جغرافيايي ممكن است تا حدي بر اساس اختلافات نژادي، جمعيتهاي سفيد پوست توضيح داده شود، به ويژه افرادي ازاروپاي شمالي به نظر مي رسند كه مستعدترين افراد هستند و افرادي با اصليت آسيايي، آفريقايي، ويا هندي آمريكايي كمترين خطررا دارند و بقيه افراد متوسط هستند.
همچنين يك باور گسترده از رابطه ميان عرض جغرافيايي و ام اس، با خطر افزايش ابتلا به ام اس از جنوب به شمال وجود دارد. براي مثال در يك تحليل از مطالعه سلامت پرستاران نسبت سرعت تنظيم شده براي ايالات متحده شمالي۳. ۵ و براي رديف وسط نسبت به رديف هاي جنوبي ۲. ۷ بود (اسلامي، ۱۳۷۴، ص۲).
تصورمي شود افراد مهاجرازمنطقه با خطر بالا به منطقه با كم خطر پس از سن بلوغ خطر سابق خود را با خودشان دارند، در حالي كه كساني كه در دوران كودكي مهاجرت كرده اند به نظر مي رسد كه خطري مرتبط با منطقه جديدي دارند كه به آن مهاجرت كرده اند.
با اين حال، انجمن جهاني بين عرض جغرافيايي و خطر ابتلا به ام اس بر اساس يافته هايي از يك بررسي سيستماتيك و متا آناليز مطالعات اپيدميولوژيكي ام اس با چالش هايي مواجه مي باشد.
قرار گرفتن در معرض نور خورشيد بيشتر بين سنين ۱۵-۶ ( به طور متوسط ۲ تا ۳ ساعت يا بيشتر در روز در تابستان در آخر هفته ها يا تعطيلات) با كاهش خطر ام اس مرتبط است.
۲-۳. عناصر و عاملهاي اقليمي
در بررسي و مطالعه دانسته هاي اقليمي بايد بين عنصر و عامل اقليمي تفاوت قايل شويم. دما، رطوبت، فشار و تابش خورشيد، هر كدام يك عنصر اقليمي تلقي مي شود. تلفيق و آميزه اي از اين عناصر را كه معرف يك حالت فيزيكي معين در اتمسر است مانندگرما، بارش و ابرناكي، نيز يك عنصر اقليمي در نظر مي گيرند. اما عامل اقليمي عاملي است از قبيل ارتفاع، جهت و پوشش كه به نحوي در فضاي مورد مطالعه تاثير داشته باشد.
گاهي يك عنصر اقليمي ميتواند عاملي براي عنصر ديگر باشد؛ مثلا دما براي رطوبت، رطوبت براي ابرناكي و ابرناكي براي تابش، عنصر اقليمي به شمار ميآيند. تشخيص كيفيت واقعي عوامل و عناصر ياد شده در سنجش يا ديدهباني، به هدف بررسي و شيوه مطالعه بستگي دارد (كاويانيو عليجاني، ۱۳۸۳، ص۲۷).
۲-۴. تابش آفتاب
آفتاب پرتويي الكترومغناطيسي است كه از خورشيد ساطع مي شود. با اينكه حداكثر شدت تابش آفتاب در قسمت پرتو قابل رويت است ولي بيش از نيمي از انرژي حرارتي خورشيد مربوط به پرتو فروقرمز است.
ابرها مقدار زيادي از پرتو خورشيد را به فضاي خارجي اتمسفر منعكس مي كتتد ؛ ولي بقيه آن به سمت زمين منتنشر مي شود كه باعث گرم شدن طبيعي زمين ميشود.
۲-۴-۱. تابش خورشيدي –آفتاب
تابش خورشيدي منبع اصلي انرژي سياره زمين و عامل اصلي كنترل حيات و آب و هوا در سطح زمين به شمار ميرود. انرژي خورشيد، با كنترل حرارت سطح زمين پراكندگي زمان و مكاني رطوبت و فشار را نيز تعيين مي كند. بنابراين، بررسي همه جانبه آن براي درك آب و هواي كره زمين ضروري است(كاوياني و عليجاني، ۱۳۸۳، ص ۵۷).
۲-۴-۲. عوامل موثر در تابش خورشيدي
مقدار كل انرژي خورشيدي كه در مدتي معيني، به يك سطح مشخص مي رسد تحت تاثير چهار عامل تغيير مي كند كه عبارتند از مقدار انرژي تابشي گسيل شده از خورشيد، فاصله خورشيد تا زمين، ارتفاع خورشيد (يا زاويه تابش خورشيد) و سرانجام، مدت تابش(كاوياني و عليجاني، ۱۳۸۳، ص ۶۱).
۲-۴-۳. مقدار انرژي تابش خورشيدي
در نتيجه فعاليتهاي دورهاي معين، لكههاي تيره رنگي بر سطح خورشيد ظاهر مي شود و پرتوافكني آن را هرچند ناچيز، تغيير مي دهد. لكه هاي خورشيدي اصولا هر ۱۱ سال يك بار ظاهر مي شود و در نتيجه، ارسال انرژي تابشي خورشيد نيز دستخوش تغيير قرار مي گيرد (كاوياني و عليجاني، ۱۳۸۳، ص ۶۲).
۲-۴-۴. فاصله خورشيد تا زمين
زمين در گردش انتقالي خود به دور خورشيد، مداري بيضي شكل را ميپيمايد كه خورشيد در يكي از كانونهاي آن قرار دارد(كاوياني و عليجاني، ۱۳۸۳، ص ۶۲).
۲-۴-۵. ارتفاع خورشيد
ارتفاع خورشيد شدت انرژي تابشي رسيده به واحد سطح را مشخص مي كند. هر قدر ارتفاع خورشيد بيشتر باشد، امواج تابش عمود تر مي تابند و مساحت كمتري در معرض تابش قرار مي گيرد؛ بنابراين، دماي توليد شده در واحد سطح بالا مي رود. عوامل مهم در تعيين ارتفاع خورشيد در يك محل عبارتند از: عرض جغرافيايي محل، فصل سال و ساعت روز(كاوياني و عليجاني، ۱۳۸۳، ص ۶۳).
تعداد صفحه :۹۱
قيمت : ۱۴۷۰۰ تومان