از اوايل دهه هفتاد به تدريج موضوع ارتقاي كيفيت زندگي شغلي مطرح شد. در اواسط همين دهه اين عبارت جاي اصطلاح رايج«انساني كردن كار»[13] را كاملاً گرفت و لفظي عام شد كه به مجموعه اي از مسائل مورد توجه در زمينه هايي نظير سازمان كار، وضعيت كار مشاركت در تصميماتي كه در سطح كارگاه اتخاذ مي شود تعميم يافت. براي اصطلاح ارتقاي كيفيت شغلي يك تعريف عام و جهان شمول در دست نيست، ولي پاره اي خصوصيات كه تقريباً بين همه ديدگاه هاي مربوط به اين مفهوم مشترك است به شرح زير است (توسلي،1378،ص161):
الف) اقدام به بازسازي بر اساس مشاركت: از بعضي جهات، اين عبارت تعريف مشخصي از مفهوم كيفيت كار به دست نمي دهد؛ زيرا هر كارگاه يا هر فرد يا گروه كارگري براي بيان اولويت هاي مورد نظرش تعريف خاص خود را دارد. به هر حال هميشه مفهوم مشاركت به خودي خود مقبول و مطلوب شمرده مي شود، از اين رو يكي از نتايج عمده اغلب برنامه هاي ارتقاي كيفيت زندگي شغلي افزايش ميزان مشاركت كاركنان و به تبع آن ميزان دخالت و مسئوليت آنها در تصميم گيري هايي است كه مستقيماً به كار خود آنها مربوط مي شود.
ب) توجه همزمان به ملاحظات فني و سازماني: بايد كوشش كرد كه طرح شغلي از دو جنبه فني و انساني به بهترين شكل ممكن تحقق پذيرد نه آن كه فقط بر اساس تجهيزات و دستورالعمل اجرايي موجود طرح و تنظيم شود. ساير عناصر اين مشخصه عبارت است از: تأكيد بر سودمندي سازماني و نيازهاي انساني و اعتقاد به اينكه دست كم در وضعيت هاي خاصي، هم كارگر و هم كارفرما مي توانند سود ببرند(توسلي،1378،ص162).
ج) تأكيد بر اينكه نبايد فقط به تغيير شرايط محيط و يا مقررات استخدامي اكتفا كرد، بلكه بايد محتواي كار نيز مطلوب تر شود. پيشنهادهايي نظير همكاري، به عهده گرفتن وظيفه اي حائز اهميت، فراهم آوردن امكانات فراگيري و ابراز نظرات، استفاده از مهارتهاي مختلف، خودمديري و غيره در بطن تجارب مربوط به طرحها و برنامه ريزي هاي ارتقاء كيفيت زندگي شغلي قرار دارد. بيان واقعي و عملي اين خصوصيات در اعمال تكنيكهايي از قبيل ارتباط شغلي، غني كردن محتواي كار و ايجاد گروههاي نيمه مستقل يا دواير كيفي جلوه گر مي شود. بعضي از اين فنون در زمينه هاي سازماني ديگر از جمله ارگونومي يا مهندسي انساني است كه تركيبي است از علوم مهندسي، فيزيولوژي كار، تشريح روان شناختي، آنتروپومتري[14]، بيومكانيك[15] و هدف آن تطبيق نحوه كار، ابزار كار و محيط كار با خصوصيات بدني و رواني انسان است؛ بنحوي كه ضمن تأمين سهولت و راحتي انجام كار و افزايش راندمان آن، بهترين و مطلوب ترين شرايط ايمني و بهداشتي نيز براي حفظ سلامت انجام دهنده كار فراهم شود.
متن كامل پايان نامه هايي درباره كيفيت زندگي كاري را در سايت www.40y.ir مي توانيد دانلود كنيد
روشهاي ارگونومي همواره موردنظر و در بهبود زندگي شغلي مفيد و مؤثر است؛ از اين رو اغلب متخصصين حرفه اي بهسازي كار علاوه بر زمينه تخصصي خود، درباره رشته هاي مذكور نيز به مطالعه و آزمايش مي پردازند.
اهداف طرحهاي ارتقاء كيفيت زندگي شغلي تقريباً هميشه هم اقتصادي و هم اجتماعي است. همكاريهاي لازم براي اجراي اين طرحها تنها در صورتي است كه كارگران و كارفرمايان آن را پذيرفته باشند.
نمونه هايي از اهداف اقتصادي كه در طرحهاي ارتقاء كيفيت شغلي دنبال مي شود، عبارت از افزايش كلي توليد يا بهره وري، بهبود كيفيت كار و كاهش ضايعات، كاهش ميزان غيبت و جابجايي كار، افزايش قابليت انعطاف كار و تقليل هزينه هاي سرپرستي كار. در مواردي نيز ممكن است هدف صرفاً تسهيل امكان بكارگيري تكنولوژي جديد باشد كه امري اجتناب ناپذير است. اهداف اقتصادي در زمينه جلب حمايت از كارگران با دو مشكل اساسي رو به رو است: نخست آن كه كارگران عموماً فقط وقتي در طرحهاي ارتقاء كيفيت زندگي شركت مي كنند كه در منافع اقتصادي آن شريك باشند؛ در حقيقت منافع اقتصادي يكي ازدلايل اصلي توجه آنها به اين زمينه است. مشكل دوم كه بسيار حساس تر است، استفاده از عنوان ارتقاي كيفيت زندگي شغلي براي فعاليت هايي است كه به قصد حضور اتحاديه هاي صنعتي صورت مي گيرد(توسلي،1378،ص162).
نمونه هايي از منافع اجتماعي كه از طرحهاي ارتقاء كيفيت شغلي انتظار مي رود نيازهاي روانشناختي شغلي است كه در دهه 1960 در نروژ به شرح زير آمده است:
الف) معناي كار و تنوع آن ب) يادگيري مداوم درباره شغل ج) مشاركت در تصميم گيري د) ياري و حمايت متقابل همكاران ه) ارتباط معني دار بين شغل و ساير زمينه هاي زندگي اجتماعي و) آينده مطلوب شغلي كه فقط به معني ارتقاي مقام نيست.
تنها نكته جديدي كه در سالهاي اخير اهميتي شايان توجه پيدا كرده است، مسأله تراكم بيش از حد كار يا فشار كار است. بالا بردن سرعت كار در خط مونتاژ يا ازدياد حجم كار در يك واحد توليدي غالباً فشار و تشويق كارگران يدي را بيشتر مي كند و اين امر، حتي اگر اهداف اقتصادي قانوني كارگاه موردنظر باشد، منصفانه به نظر مي رسد(توسلي،1378،ص163).