4-1-1-4 : علل و انگيزههاي رواني-عاطفي
انگيزه‌ي افرادي كه به سرقت رايانهاي دست ميزنند مختلف است، اما به ندرت انگيزه‌ي جديدي ديده ميشود. انگيزههاي مختلفي موجب سرقت ميشود كه واضح‌ترين آنها طمع، حرص، قدرت، انتقام، ماجراجويي و شوق چشيدن ميوه‌ي ممنوعه است. توانايي تأثير گذاشتن بر سيستم‌هاي بزرگ به عنوان كاري قدرتمند به خودي خود كاري لذت بخش است. ميل به وارد كردن زيان يا خسارت به ديگري نيز ممكن است ناشي از حس انتقام باشد. مثل زماني كه يك كارمند ناراضي به سيستم كامپيوتري كارفرما خسارت وارد مي‌كند.
مشخص كردن دليل جرم، انگيزههاي مجرمان و اينكه آيا جرم برخاسته از سركشي، درماندگي با نياز به عدالت است، هرگز كار آساني نيست. تنوع انگيزهها و مقاصد جرم به اندازه تنوع افرادي است كه مرتكب جرم ميشوند. جرايم چون روح انسانها، پنهان و رمز آميز است.[1]
در مورد سارقان رايانهاي كه انگيزه آنها چه بوده است؟ علاقه مندي شان چيست؟ چه نقطه ضعفي باعث شده تا مرتكب جرم شوند؟ ميتوان گفت كه انگيزه از وجه نقد تا سرگرمي، از دست يابي به منافع مادي تا تبادل افكار و از انتقام تا ...را شامل ميشود. در پارهاي از موارد بيش از يك عامل محرك وجود دارد. يك كارمند ناراضي تصميم ميگيرد از مدير خود انتقام بگيرد و مبالغي از حساب او به حساب خود منتقل ميسازد.
اشخاصي كه در شرايط عادي زندگي، هيچ گونه تصوري از سرقت يا تجاوز به اموال ديگري ندارند، در مواجهه با فرصتها و موقعيتهاي ارزشمندي كه رايانه و اينترنت براي آنها مهيا كرده، حتي لحظهاي دچار ترديد، احساس گناه يا تزلزل در تصميم گيري نخواهد داشت.[2]
بخش عمدهاي از سرقت رايانهاي ارتكاب يافته در كشورمان برخاسته از مشكلات روحي و رواني بزهكاران فضاي مجازي است. كه به طور خلاصه در ذيل اشاره شده است:
4-1-1-4-1- فقر عاطفي
فقر عاطفي از عوامل فردي سرقت است. افرادي كه از اختلالات عاطفي شديد رنج ميبرند. معمولاً در خانوادههايي رشد يافتهاند كه در اثر طلاق از هم پاشيده شدهاند و يا والدين تربيت مناسبي را براي فرزندان در نظر نگرفته اند، مرگ يكي از والدين و تبعيض بين فرزندان حالت هايي چون انزواطلبي، افسردگي و اختلالات رفتاري را براي آنان در پي داشته و اين عوامل به نوبه خود ارتكاب جرم را تسهيل ميكنند.[3]
4-1-1-4-2- ناكامي
هنگامي كه در راه رسيدن به اهداف مادي يا معنوي يك فرد موانعي ايجاد ميشود و شخص به اهداف خود نرسد، دچار ناكامي شده. در واقع ناكامي يا محروميت اصطلاحي است كه در زمينهي شكست در ارضاي تمايلات به كار ميرود و مراد از آن عدم امكان ميل به هدف است و همين حالات رواني ممكن است راه ارتكاب سرقت را براي وي هموار كند.
4-1-1-4-3- حسادت
پارهاي از اوقات، فرد با توجه به عدم امكان و دستيابي به موفقيت مادي و اجتماعي و يا منزلت اقتصادي ديگران دچار رشك و حسد شده و چون نميتواند مشابه صاحبان اموال و دارايي هاي قابل توجه مالك آنها شود دست به سرقت مي زند.
4-1-1-4-4- راحت طلبي و تنبلي اجتماعي
يكي از اصلي ترين علل رواني ارتكاب سرقت، اين فرايند روحي است. فرد علاقهاي به تلاش و كوشش نداشته و دلش ميخواهد با يك قدم از ابتداي خانه خود تا انتهاي هدف رسيده و بدون تلاش و زحمت صاحب رفاهيات اجتماعي شود.
در جرايم كلاسيك گاه مجرم براي حصول و موفقيت در ارتكاب جرم بايد مسيري دشوار طي كند تا در نهايت بتواند مالي دريافت كند يا خسارتي به ديگري وارد آورد. حجم اين مال به دست آمده يا خسارت وارده از يك حدي فراتر نمي رود. اما در جرم كامپيوتري به دليل سهولت ارتكاب جرم و حجم زياد موضوعات، سرعت عملكرد كامپيوتر، عدم نياز به تخصص يا تخصص بالا، عدم نياز حضور فيزيكي مرتكب در محل همگي موجب گرديده تا به سود بيشتري دست يابد و گاه به چندين هزار برابر جرايم معمولي برسد.[4]
4-1-1-4-5- خودنمايي
برخي از افراد براي نمايش خلاقيت و هوش خود دست به سرقت رايانهاي ميزنند و به اين وسيله با ايفاي چنين نقشي نياز به تعلق خاطر گروهي خود را برآورده ميكنند.
افرادي كه به قصد تفنن و خودنمايي مرتكب سرقت رايانهاي ميشوند ارتكاب اين جرايم از آنجايي كه منعكس كننده معايب سيستم ها و نحوه نفوذپذيري به شبكه و سيستم هاي كامپيوتري است، لذا اتخاذ تدابير پيشگيرانه امنيتي مفيد است.
افراد بسياري براي گذراندن وقت و سرگرمي ارتباطات گستردهاي در فضاي هاي اينترنتي برقرار ميكنند غافل از آن كه يك ارتباط به ظاهر ساده و پيش پا افتاده ميتواند كوچكترين اطلاعات فردي و شخصي افراد را در اختيار مجرمين بگذارد. امروزه اطلاعات مهمي راجع به اشخاص و مشاغل به صورت الكترونيكي ايجاد، ذخيره، پردازش و مبادله ميشود كه بايد امنيت اطلاعات كاملاً حفظ شود. اين اطلاعات مي تواند بستر مناسبي براي اين دسته از مجرمين باشد.
متن كامل:
جرم شناختي سرقت در فضاي سايبري-پايان نامه حقوق
4-1-2:عوامل جرمزاي اجتماعي
ماهيت فضاي سايبر ماهيتي فرافيزيكي و غير ملموس است و به طور كلي متفاوت با ماهيت فضاي سنتي. در واقع پديد آورندگان شبكه، مخصوصاً آن را با چنين ماهيتي پديد آورده اند. طبيعت اين جرايم و سوء استفادههاي مرتكب شده در اين دنياي مجازي جديد هيچ گاه در دنياي حقيقي ديده نشده است و امنيت ناكافي تكنولوژي همراه با طبيعت مجازي آن اين فرصت در اختيار سارقان قرار ميدهد، نگران كننده ترين جنبه فضاي سايبر انتقال سريع اطلاعات در آن ميباشد، مثلا در لحظه كوتاهي قسمتي از اطلاعاتي كه ميتواند به طور بالقوه مورد سوءاستفاده قرار گيرد، كشف ميشود.[5] در دنياي واقعي دزدي از بانك كاملاً مشخص است چرا كه بعد از سرقت در خزانه بانك پولي موجود نيست. ولي در تكنولوژي كامپيوتري يك خزانه ميتواند بدون هيچ علامتي خالي شود.
با توجه به اين توضيحات محيط تاثير گذار در سرقت سايبري را ميتوان به دو محيط فيزيكي و مجازي تقسيم كرد، كه هر كدام با توجه به ويژگيهاي خود موثر در سرقت سايبري هستند.
[1]. نجفي ابرند آبادي ع، 1372، تقريرات درس جرم شناسي ،تنظيم:بتول پاكزاد، دوره كارشناسي ارشد، دانشگاه شهيد بهشتي، دانشكده حقوق، صص 154-155.
.[2] خداقلي ز، همان، ص 41.
.[3] ستوده ه، 1381 ،آسيب شناسي اجتماعي ( جامعه شناسي انحرافات )، آواي نور، تهران، چاپ نهم،ويرايش دوم، ص 158.
.[4] عقبري آ ، 1377، جرايم كامپيوتري، جلوه اي نوين از بزهكاري ، پايان نامه دانشگاه تهران، ص 89.
.[5] طاهري جبلي م، 1372، جرم و كامپيوتر، مجله حقوقي و قضايي، دادگستري شماره77، ص 58.