انواع كار گروهي مشاركتي از ديدگاه روانشناختي

انواع كار گروهي مشاركتي

در خصوص نوع كار مطلوب براي گروه مشاركتي مطالب كمتري نوشته شده است. اما اين موضوع كه كار گروهي بايد از حالت ساده به حالت هاي حل مسأله و تعاملي تبديل شود مورد تأكيد قرار گرفته است. معلمان مي توانند متناسب با وضعيت كلاس درس خود، نوع كار گروهي مشاركتي را انتخاب كنند. دان و بنت سه نوع كار گروهي مشاركتي را مورد بحث قرار مي دهند: 1- كار كردن به صورت فردي روي تكاليف مشابه جهت رسيدن به نتايج فردي 2- كار كردن به صورت فردي روي عناصر معما براي رسيدن به نتيجه مشترك 3- كار كردن مشترك بر روي يك تكليف براي رسيدن به نتيجه مشترك(دان و بنت[1]، 1995، به نقل از كرامتي، 1384).

1-كار كردن به صورت فردي روي تكاليف مشابه جهت حصول نتايج فردي:

اين نوع كار گروهي ظاهرا شباهتي به ساختار گروه مشاركتي ندارد زيرا از افراد خواسته مي شود كه به نتايج فردي برسند. هنگامي كه دانش آموزان در يك گروه مشغول كار كردن روي يك كار مشابه هستند، براي آن ها اين امكان فراهم مي شود كه در تجربه ها، علايق، انگيزه و فهم و درك يكديگر سهيم شوند و همچنين روي كيفيت عملكرد يكديگر نيز سهيم شوند.  اما با اين وجود كار به خودي خود نيازمند همياري نيست. اين نوع كار گروهي را مي توان به صورت شكل زير نمايش داد؛

2- كار كردن به صورت فردي روي عناصر معما براي رسيدن به نتيجه مشترك:

در اين نوع كار، هر دانش آموزي روي جنبه خاصي از معما كار مي كند و شكل كار طوري است كه اگر تمام جنبه ها كنار هم قرار نگيرند معما حل نمي شود. لذا كم كاري يك دانش آموز مانع رسيدن به هدف مشترك گروهي(حل مسأله يا معما) مي شود. اين نوع كار گروهي را مي توان به صورت شكل زير نشان داد:

3-كار كردن روي يك تكليف جهت رسيدن به نتيجه مشترك:

در اين نوع كار دانش آموزان بايد به صورت مشاركتي كار كنند تا به نتيجه مورد نظر برسند. بنابراين هماهنگي و سازماندهي ضرورت اصلي كار است. كار هر فرد بر نتيجه عملكرد گروه تأثير مي گذارد(كرامتي، 1384). اسلاوين خاطرنشان مي كند كه وظيفه دانش آموزان در اين نوع كار در جريان يادگيري گروهي انجام يك فعاليت گروهي نيست؛ بلكه آنچه مد نظر است يادگيري يكايك دانش آموزان در مقام اعضاي يك گروه مي باشد. پاداش هاي گروهي و مسئوليت هاي فردي در قبال يادگيري و امكان موفقيت يكسان، محور اصلي فعاليت ها در روش يادگيري گروهي هستند. در اين روش هر گروه در صورت نيل به معيار هاي تعيين شده موفق به دريافت پاداش هاي گروهي مي شود (اسلاوين، به نقل از فقيهي، 1371). اين نوع كار گروهي را مي توان در قالب شكل زير نشان داد:

شكل3- 2: كار مشترك روي يك تكليف جهت رسيدن به نتيجه مشترك

به نظر مي رسد كه انتخاب نوع تكليف جهت كار كردن، يكي از مهمترين جنبه هاي كار گروهي مشاركتي است. شايد نتوان نوع خاصي از ساختار تكليف را به تمام معلمان توصيه كرد. زيرا انتخاب نوع تكليف به نوع درس، زمان در دسترس، سطح آگاهي و رشد دانش آموزان و غيره بستگي دارد. آگاهي از انواع تكليف و انواع كار گروهي مشاركتي به معلم امكان مي دهد تا در شرايط آموزشي معين، تصميم مناسب را اتخاذ نمايد(كرامتي، 1386).

مشخصه هاي يادگيري مشاركتي

يادگيري مشاركتي داراي مشخصه ها و ويژگي هايي است كه آن را از ساير فعاليت هايي كه جنبه گروهي دارند متمايز مي كند. در زير ذكر مواردي از اين مشخصه ها از نظريه پردازان مختلف مي پردازيم:

ميليس[2] معتقد است كه يادگيري مشاركتي پنج مشخصه اصلي دارد:

1. دانش آموزان از طريق كار گروهي براي انجام دادن تكالف مشترك با يكديگر كار مي كنند.
2. دانش آموزان در گروه هاي كوچك دو تا پنج نفره با يكديگر كار مي كنند.
3. دانش آموزان تكاليف مشترك خود را از طريق رفتار مشتركي انجام مي دهند.
4. وابستگي مثبتي در بين دانش آموزان ديده مي شود و فعاليت ها به گونه اي سازماندهي شده اند كه دانش آموزن براي انجام آن ها به يكديگر نياز دارند.
5. هر دانش آموز مسئوليت رفتار خود را بر عهده دارد(ميليس، 2002).

جاكوبز(2002) معتقد است كه يادگيري مشاركتي 6 مشخصه مهم دارد:

1. حضور داوطلبانه و مثمر ثمر افراد در فعاليت­هاي يادگيري مشاركتي
2. مشاركت فعال همه اعضاء گروه در تصميم­گيري
3. وجود حداقل يك هدف مشترك
4. پذيرش مسئوليت نتايج به دست آمده توسط همه اعضاء گروه
5. صرف زمان براي تحقق اهداف مشترك گروهي كه مهم­ترين منبع در اين زمينه محسوب مي­شود.
6. متناسب كردن و سازگار نمودن تصميم اتخاذ شده با هدف­هاي مشترك گروهي در صورت لزوم.

اسميت[3](1990) در زمينه يادگيري مشاركتي به مشخصه هايي چون: وابستگي دروني مثبت، پاسخ دهي فردي، تعامل چهره به چهره پيشرونده، كاربرد مناسب مهارت هاي اجتماعي و خود ارزيابي منظم از عملكرد گروهي اشاره مي كند.

استال[4](1992) چهار مشخصه مهم را براي يادگيري مشاركتي ذكر مي كند: وابستگي مثبت، پاسخ گويي فردي آموزش مهارت هاي اجتماعي، مراقبت و ارزيابي تعامل دانش آموزان.

اسلاوين در زمينه مشخصه هاي يادگيري مشاركتي معتقد است كه يادگيري مشاركتي سه ويژگي مهم دارد: پاداش هاي گروهي، مسئوليت فردي و فرصت هايي براي موفقيت. به اعتقاد او پاداش دهي به سه صورت مي تواند انجام شود: 1- پاداش هاي گروهي در برابر يادگيري فردي 2- پاداش هاي گروهي در قبال يادگيري گروهي3- پاداش هاي انفرادي در قبال يادگيري انفرادي(اسلاوين، 1992).

در اين ارتباط سيف(1387) به چند مشخصه مهم يادگيري مشاركتي اشاره مي كند نظير: گروه هاي كوچك نامتجانس، داشتن هدف هاي روشن، وابستگي اعضاي گروه به يكديگر، معلم به عنوان هدايت كننده و منبع اطلاعات، مسئوليت فردي، پاداش دادن به موفقيت گروهي و ارزشيابي از عملكرد خود به عنوان گروه(سيف، 1387).

گيليس و آشمن[5](2003) نيز مشخصه هاي روش يادگيري مشاركتي را تحت عنوان مباني اصلي اين روش، همبستگي مثبت، كنش متقابل(كلامي و حضوري)، مسئوليت فردي و مهارت هي همياري درون گروهي و بين شخصي مي داند (گيليس و آشمن، 2003).

[1]- Dane & Bent

[2]- Millis, B. J

[3]-  Smith, B. J

[4]-  Stahel, R. J

[5]-  Gillies, R. M., & Ashman, A. F