سرمايه اجتماعي شبكه بر منابع ابزاري و حمايتي موجود در شبكه ها كه از طريق دستيابي به پيوندهاي اجتماعي در دسترس فرد قرار ميگيرند و از اين طريق فرد مي تواند به طيف وسيعي از حمايت هاي گوناگون دسترسي يابد، اطلاق مي گردد. سرمايه اجتماعي در سه بعد ويژگيهاي ساختي، ويژگيهاي تعاملي و ويژگيهاي كاركردي شبكه مورد بررسي قرار گرفته است. در بعد ساختي سرمايه اجتماعي شبكه، اندازه شبكه و تركيب شبكه مطرح ميشود كه شاخصهاي اين بعد ميباشد. منظور از اندازه شبكه، تعداد افرادي است كه فرد به طور غيررسمي در شبكه روابط خود با آنها در تعامل و ارتباط است.منظور از تركيب شبكه، نسبتهاي مختلف هر يك از اعضا در شبكه فردي ميباشد كه اين متغير از تعدادخويشاوندان دور و نزديك، دوستان، همسايگان و همكاران ساخته شده است. در بعد تعاملي، فراواني تماس افراد، شيوه تماس آنها با هم و صميميت در رابطه به عنوان شاخصها و مولفههاي اين بعد مطرح ميباشند. منظور از فراواني تماس، دفعات ارتباطي است كه افراد با هر يك از اعضاي شبكه خود دارند و اينكه هر چند وقت يكبار با آنها در تماس و ارتباط ميباشند. منظور از شيوه تماس، روش برقراري ارتباط با اعضاي شبكه (شيوههاي تماس رودررو و حضوري،تلفني و اينترنت) و ميزان برقراري ارتباط با اعضاي شبكه مورد بررسي قرار خواهد گرفت. در بعد كاركردي سرمايه همان حمايت هاي دريافتي از اعضاي شبكه و ارائه حمايت به آنها در قالب 4 نوع حمايت عاطفي، مشورتي، مصاحبتي، عملي و اطلاعاتي است (باستاني و صالحي هيكويي، 1386: 77).
به اعتقاد كلمن[1] سرمايه اجتماعي بخشي از ساختار اجتماعي است كه به كنشگر اجازه مي دهد تا با استفاده از آن به منابع خود دست يايد. اين بعد از ساختار اجتماعي شامل تكاليف و انتظارات، مجازي اطلاع رساني، هنجارها و ضمانت اجراهايي است كه انواع خاصي از رفتار را تشويق كرده يا منع مي شوند(كلمن، 1383: 301-300).
1-7-2-1-تعريف عملياني سرمايه اجتماعي:
بر اساس تعريف مفهومي سرمايه اجتماعي را در سه بعد ويژگيهاي ساختي(تعدادخويشاوندان دور و نزديك، دوستان، همسايگان و همكاران)، ويژگيهاي تعاملي(شيوه و فراواني تماس) و ويژگيهاي كاركردي شبكه و بعد كاركردي(حمايت هاي دريافتي از اعضاي شبكه و ارائه حمايت در4بعدعاطفي، مشورتي، مصاحبتي، اطلاعاتي) در سطح رتبه اي و در قالب طيف ليكرت (خيلي كم، كم، متوسط، زياد و خيلي زياد) مورد سنجش قرار مي گيرد.
1-7-3- تعريف مفهومي آگاهي:
آگاهي و سواد رايانه اي علم و توانايي شخص براي استفاده از رايانه ها و فناوري موثر مي باشد. سواد رايانه اي همچنين ترجيحا به سطحي اطلاق مي گردد كه به راحتي بعضي افراد مي توانند از برنامه هاي رايانه اي و قابليت هاي ديگري كه با رايانه ها ارتباط دارند استفاده نمايند و مجموعه مهارت‌هايي است كه فرد را قادر مي‌سازد نياز اطلاعاتي خود را تشخيص دهد، با شناسايي منابع اطلاعاتي موجود به تدوين روش جستجو دراين منابع پرداخته و پس از انجام جستجو اطلاعات به دست آمده را ارزيابي كرده و به منظور توليد اطلاعات جديد پيوند لازم بين اطلاعات جديد را با دانش قبلي خود برقرار سازد(محمدي، 1388: 21). ميزان آگاهي با استفاده از ميزان توانايي استفاده از شبكه هاي مجازي و توليد پيام و آشنايي با نحوه كاركردها وآسيب ها و فوايد شبكه هاي مجازي مد نظراست.
1-7-3-1- تعريف عملياتي آگاهي:
سنجش آگاهي همان اندازه گيري توانايي و ميزان آشنايي كاربران با انواع ترفندها و امكانات شبكه هاي مجازي(نحوه دانلود فيلم، آهنگ، عكس و كامنت گذاري، آشنايي با قابليت و توانايي شبكه نحوه دخيره كردن و به اشتراك گذاري اطلاعات، آشنايي با فوايد خدمات الكترونيك و مضرات استفاده از اين شبكه و صاحبان اصلي آن) در قالب طيف ليكرت (خيلي كم، كم، متوسط، زياد و خيلي زياد) مورد سنجش قرار مي گيرد.
1-7-4- تعريف مفهومي صميميت بين اعضاي شبكه:
منظور از صميميت رابطه، احساس نزديكي و خودماني شدن با اعضاي شبكه است(باستاني و صالحي هيكويي، 1386: 77).
1-7-4-1- تعريف عملياني صميميت بين اعضاي شبكه:
احساس صميميمت در شبكه هاي مجازي بر حسب راحتي دربيان عقايد و مشكلات و احساس آرامش و خودماني بودن از در كنار هم بودن در شبكه مجازي كه آنها را در بخش هاي مختلف زندگي شريك مي كنند و در قالب طيف ليكرت (خيلي كم، كم، متوسط، زياد و خيلي زياد) مورد سنجش قرار مي گيرد.
1-7-5- تعريف مفهومي اعتماد:
اعتماد مفهومي است كه در فرايند روابط اجتماعي بين افراد شكل ميگيرد. آنتوني گيدنز اعتماد را به عنوان اطمينان با اتكاء بر ماهيت يا شخصي يا صحت گفته اي تعريف ميكند(حيدرآبادي، 1390: 53). جانسون عناصر تشكيل دهنده اعتماد را صراحت و باز بودن سهيم كردن پذيرش حمايت تمايلات همكاري جويانه و رفتار مبتني بر اعتماد مي داند
1-7-5-1- تعريف عملياني اعتماد:
ميزان اعتماد به شبكه هاي اجتماعي در قالب سه بخش 1- صداقت(به نظر من هيچ چيز بهتر از راستي نيست حتي اگر به ضررت آدم تمام شود/در اين فضا افراد خود واقعي را بدون تظاهر و ترس ابراز مي كنند/در اين فضا مي توان خود همانگونه كه دوست داري (خودآرماني) نمايش داد)و2-صراحت(آدم بايد رك و پوست كننده حرف بزنه تا اينكه از اين شاخه به آن شاخه بپره/آدم اگر در اين فضا بدون رو دربايستي(روراست ) حرف دلشو بزنه فكر ميكنند احمق و بي كلاس است/من هرگز جرات نكردم حرفمو به خانواده ام بزنم اما در اين فضا به راحتي بيان مي كنم/در اين فضا اگر از چيزي خوششم نياد خيلي راحت نظرم را به ديگران ابراز مي كنم/در اين فضا مي توان به اشتباهات اعتراف كرد ) .3-اطمينان(آدم بايد در زندگي فقط به فكر خودش متكي باشد/اگر براي من كاري پيش آيد ونتوانم انجام دهم حاضر نيستم ان را به شخص ديگري بسپارم/حاضر نيستم اطلاعاتم و عكس هايم را در اين فضا قرار دهم) در سطح ترتيبي بر اساس طيف ليكرت (كاملا موافقم، موافقم، بي نظر، مخالفم و كاملا مخالفم)مي سنجيم.
[1]-Kollman