والدين مسئول اصلي رعايت حقوق كودك :
در كنوانسيون حقوق كودك، بيشترين مسئوليت در رعايت حقوق كودك بر دوش والدين نهاده شده است چنانكه در ماده 18 كشورهاي طرف كنوانسيون متعهد شده اند بيشترين تلاش خود را براي تضمين به رسميت شناختن اين اصل كه پدر و مادر كودك مسئوليت مشتركي در زمينه رشد و پيشرفت كودك دارند به عمل آورند. والدين با قيم قانوني مسئوليت عمده ي را در رشد و پيشرفت كودك به عهده دارند و اساسي ترين مسئله آنان حفظ منافع عاليه كودك است.[1]
در آموزه هاي اسلامي نيز بيشترين مسئوليت در قبال كودك بر دوش والدين است، زيرا كودك بركت خانواده و نعمت وحسنه ي است كه خداوند به پدر و مادر ارزاني كرده است، از اين رو قدر جايگاه آن را بدانيم و به وظايف خود در برخورد با اين نعمت الهي عمل كنيم. سزاوارترين افراد به رعايت حقوق كودك پدر و مادر هستند، زيرا آنها دلسوزترين افراد در حق او هستند.
2-1-5-اسلام و سفارش به رعايت حقوق كودكان :
در اسلام، همه ي كودكان از دختر و پسر حقوق و مزاياي معيني دارند و همگان از اعمال هرگونه خشونت و بي رحمي در حق آنان بازداشته شده اند. اين در حالي است كه پيش از اسلام ميان اعراب و ديگر اقوام كودكان دروضع نامناسبي قرار داشتن و از كمترين حقوق عادي نيز بهره مند نبوده اند آنان با هر بهانه اي كوچكي از جمله رهايي از فقر و هزينه زندگي آنها را از ميان بر مي داشتند. در اين ميان شرايط دختر بسيار دردناك تر بود بزرگان عرب و افراد سرشناس داشتن دختر را براي خود ننگ و عاري مي دانستند و آنها را زنده به گور مي كردند و چنانه خداوند در قرآن مي فرمايد: «هرگاه يكي از آنان را به دختر مژده بدهند چهره اش سياه مي شود در حاليكه خشم خود را فرو مي خورد و از بدي آنچه به او بشارت داده شود از قبيله خود روي مي پوشانند كه آيا او را با خواري نگه دارد يا در خاك پنهانش كند و چه بد داوري مي كنند».[2]
اسلام با آمدن خود در قالب تعبيرهابي زيبا در اين باره نه تنها مردم را از آن عادت هاي زشت باز مي داشت بلكه ارزش كودكان را در جامعه را در جامعه افزايش داد و از آن پدران و مادران خواست كه به بهانه هاي واهي فرزندان خود را نكشند. آنجا كه در قرآن آمده است: «از بيم تنگدستي فرزندان خود را نكشيده مائيم كه به آنها و شما روزي مي دهيم آري كشتن آنان همواره خطايي بزرگ است».[3]
همچنين رسول خدا (ص) مي فرمايد: «از ما نيست كسي كه به خردسالان رحم نكند».[4]
جالب اينكه اين حمايت ها از حقوق كودكان زماني مطرح شده كه هيچ نهاد سازمان يا كنوانسيون بين المللي براي دفاع از حقوق كودكان وجود نداشته است. اسلام با در نظرگرفتن همه ي نيازمندي هاي اوليه جسمي، روحي و رواني كودكان و دفاع از آن زمينه را براي رشد پيشرفت آنان در همه جنبه ها فراهم آورده است.
اين نكته در حوزه ي تحول در اسلام با اهميت است كه انديشمند فرانسوي به نام شارل ريموند در كتابي به نام حقوق اسلامي پيرامون پيشرفت حقوق كودك و عدم مسئوليت كيفري از اطفال مي گويد: «حقوق جزاي اسلام دوازده قرن از حقوق ممالك اروپايي پيشرفته تر است، زيرا زماني كه ما حيوانات و اجساد را محاكمه و مجازات مي نموديم در جزاي اسلامي اصل عدم مسئوليت كودكان و افراد فاقد عقل و اختيار پذيرفته شد. و مهم تر اينكه قاعده ي شخصي بودن مجازات پايه گذاري گرديده است».
از ديگر تحولات حقوق كودك، غير علني و ساده بودن تشريفات دادرسي به جهت جلوگيري از لطمات و خسارت هاي روحي و رواني است كه اطاله ي دادرسي در شرايط سني كودكان و نوجوانان ايجاد مي نمايد. اين موضوع نيز از طرف مجامع بين المللي در پيمان نامه ها و قطعنامه ها درخواست و كشورها نيز به تبع آن خود را با ساير تابعان حقوق بين المللي همراه نمودند.
كنوانسيون حقوق كودك شامل اساسي ترين حقوق بشر براي كودكان در 29 آبان ماه سال 1368 به تصويب رسيد.
در شهريور 1369 مجمع عمومي سازمان ملل اولين نشست جهاني خود را با نام «اجلاس جهاني سران براي كودكان» به بهبود زندگي كودكان اختصاص داد. در سال 1380 دبير كل سازمان ملل متحد گزارشي را در زمينه پيشرفت مالي انجام شد.
گزارش ياد شده شامل برخي از دستاوردهاي بزرگ جهاني در آن دهه مي باشد. تا سال 2000 در مقايسه با سال 1990 مرگ و مير كودكان زير 5 سال در هر سال سه ميليون نفر كمتر شده بود. در همان گروه سني تعداد كودكان كم وزن 4 درصد كاهش داشته و 82 درصد از كل كودكاني كه بايد به مدرسه مي رفتند تا آن زمان در مدرسه ابتدايي ثبت نام كرده بودند. در گزارش سال 2001 همچنين به مواردي كه هنوز جاي پيشرفت دارند يا مواردي كه ناتمام مانده، اشاره شده بود. نيمي از افراد بشر كه كاملاً فقير بودند، 11 ميليون كودكي كه قبل از 5 سالگي از بيماري هاي قابل پيشگيري مي مردند، 150 ميليون كودكي كه سوء تغذيه داشتند و حدود 120 ميليون كودكي كه به مدرسه نمي رفتند.
نشست ويژه مجمع عمومي سازمان ملل متحد براي كودكان از تاريخ 18 تا 20 ارديبهشت 1381 برگزار شد. براي اولين بار خود كودكان نقش رسمي در نشست مجمع عمومي سازمان ملل را داشتند.
[1] بافكار، حسين، مقاله نگاهي به حقوق كودك در اسلام و كنوانسيون جهاني، ص 105.
[2] سوره نحل، آيات 58و 59.
[3] سوره اسرا،آيه 31
[4] بافكار، حسين، همان جا، ص 105.
