فنون نيازسنجي آموزشي
براي اجراي نيازسنجي آموزشي فنون متعددي تدوين شده است و در دسترس قرار دارد كه ذكر تمام آنها در اين تحقيق امكانپذير نيست . اما برخي از فنون كه از كاربرد بيشتري در آموزش ضمن خدمت كاركنان برخوردارند ، به طور مختصر مورد بحث قرار مي گيرند. اين فنون عبارتند از:
1)فن دلفي ، 2) فن فيش باول ، 3) فن تل استار ، 4) فن رويداد مهم ، 5) فن تجزيه و تحليل خطا و
6) فن تجزيه و تحليل شغل . اينك به شرح هر يك از آنها مي پردازيم:
2-2-5-6 -1 فن دلفي
فن دلفي به طور اساسي يك فن نگرش منبع است كه با استفاده از آن مي توان نظرات افراد را درباره نيازها و مسائل مهم كاري و شغلي جمع آوري كرد و سپس با ايجاد توافق ميان نظريات گوناگون نيازهاي مهم را مورد شناسايي و برمبناي آنها برنامه آموزش كاركنان را ساماندهي كرد. اين فن داراي ويژگي هايي به شرح زير است:
- ابزار اساسي در اين روش ، پرسشنامه هاي باز پاسخ است كه در اختيار افراد قرار مي گيرد.
- داده هاي حاصل از اين روش عمدتاً داده هاي مبتني بر نگرش هستند، بنابراين اين خطر وجود دارد كه همواره نظريات افراد دقيقاً منطبق بر حقيقت نباشد. براي مثال نظر يك فرد درباره نيازهاي آموزشي وي ممكن است منطبق بر نيازها و مسائل شغلي وي نباشد.
- از اين فن زماني استفاده مي شود كه سه شرط زير برقرار باشد:
الف) سازمان داراي شعب و بخش هاي مختلف در سطح يك استان يا يك كشور باشد؛ به عبارت ديگر به علت پراكندگي جغرافيايي، ميان سازمان مركزي و شعب آن فاصله فيزيكي وجود داشته باشد و اين امر تجمع تمام كاركنان در يك مكان و استفاده از نظريات آنان را مختل سازد و بنابراين نياز به ابزاري وجود داشته باشد كه از دوره با افراد ارتباط برقرار شود و نظرياتشان مورد بررسي قرار گيرد.
ب) محدوديت زماني زيادي وجود نداشته باشد. فن دلفي همان طور كه خواهيم ديد، فني است چند مرحله اي و زمانبر از اين رو فقط در آن گونه از پروژه هاي نيازسنجي قابل استفاده است كه زمان كافي براي اين بررسي وجود داشته باشد.
ج) شركت كنندگان در پروژه نيازسنجي اطلاعات لازم و كافي داشته باشد. چون اساساً فن دلفي مبتني بر گردآوري نظريات و ديدگاه هاي افراد است، ضرورت دارد كساني در اين گونه فعاليت هاي نيازسنجي مشاركت كنند كه از اطلاعات لازم و كافي برخوردار باشند. در غير اين صورت ممكن است اطلاعات به دست آمده قابل اعتماد نباشد.
نحوه اجرا
براي فن دلفي ، بايد مراحل زير را دنبال نمود ( جنتري ، 1994 ):
الف) مشخص كردن هدف و قلمرو كار. در ابتدا بايد هدف استفاده از فن دلفي و قلمرو مورد نظر را به طور دقيق مشخص نمود. براي مثال هدف استفاده از فن دلفي ممكن است بررسي نظريات مديران و سرپرستان درباره نيازهاي آموزش كاركنان يا بررسي مسائل و مشكلات شغلي در يك حرفه خاص باشد قلمرو كار نيز مهم است ؛ زيرا با تيين حدود و ثغور مطالعه، مي توان نوع اطلاعات مورد نياز و منابعي كه اطلاعات را در دست دارند با سهولت بيشتر شناسايي كرد.
ب) شناسايي افراد ذيصلاح و دعوت از آنان براي شركت در نيازسنجي. در مرحله دوم بايد افرادي را كه داراي اطلاعات مورد نظر نيازسنجي هستند، شناسايي كرد اين افراد ممكن است در داخل سازمان مشغول به كار باشند يا در زمره كاركنان سازمان نباشند اما داراي اطلاعات ضروري و مورد نياز باشند.
2-2-5-6 -2 فن فيش باول
از ديگر فنون نيازسنجي فن فيش باول است. اين فن ويژگي هاي زير را دارد:
- همانند فن دلفي ، نوعي نگرش سنجي يا نظرسنجي است.
- هنگامي از اين فن استفاده مي شود كه شرايط زير وجود داشته باشد:
الف) دستيابي به افراد وتجمع آنان در مكان معين امكانپذير باشد.
ب) تعداد افراد شركت كننده در نيازسنجي محدود باشد.
ج) براي اجراي فن و جمع آوري اطلاعات مربوط به نيازسنجي ، محدوديت زماني وجود داشته باشد.
نحوه اجرا
شيوه اجراي فن فيش باول شبيه كارگاه آموزشي است. در اين روش ابتدا كليه افراد شركت كننده به مكان خاصي دعوت شده، سپس در داخل گروههاي 6 تا 8 نفره تقسيم مي شوند. هر گروه بايد يك نماينده براي خود انتخاب كند. سپس گروه هاي فرعي با مشاركت اعضاي خود به مشورت درباره نيازها مي پردازند و در پايان هر گروه فهرستي از نيازها را تدوين مي كند. سپس از نمايندگان گروه ها خواسته مي شود همراه با فهرست نيازها در مرحله بعدي در جلسه اي شركت كنند. در اين مرحله نمايندگان بر اساس فهرست هاي گروه هاي ذيربط درباره يك فهرست نهايي از نيازها و اولويت هاي آنها به بحث و تبادل نظر مي پردازند ( كافمن ، 1991 ). نتيجه اين كار عبارت است از فهرستي از نيازها بر حسب اهميت و اولويت.
2-2-5-6 -3 فن تل استار
اين فن شبيه فن فيش باول است با اين تفاوت كه زماني استفاده مي شود كه علاوه بر وجود محدوديت زماني، تعداد افراد شركت كننده در پروژه نيازسنجي نيز آنقدر زياد شد كه تجمع همه آنان در يك مكان معين ممكن نباشد. در چنين وضعيتي سازمان مركزي از طريق يك نامه از شعب مي خواهد تا ضمن تشكيل جلسه اي به وسيله اعضاي شعب در محل كار ، نيازهاي آموزشي خود را معين سازند و فهرست مربوط را همراه با يك نماينده به سازمان مركزي معرفي كنند.
سپس در مرحله بعدي جلسه اي با مشاركت نمايندگان در سازمان مركزي تشكيل مي شود از اين پس نحوه اجراي كار شبيه فن فيش باول است ( همان) . نتيجه عبارت است از فهرستي از نيازها براساس درجه اهميت و اولويت.
2-2-5-6 -4 فن رويدادهاي مهم
همانطور كه از عنوان اين فن استنباط مي شود، هسته اصلي آن عبارت است از شناسايي رويدادها و حوادث برجسته در محيط سازمان اين رويدادها و حوادث عمدتاً به عملكردهاي افراد در سازمان مربوط مي شود. در هر سازماني، صرف نظر از عملكرد عادي، برخي از كاركنان عملكرد بسيار مثبت يا بسيار منفي دارند. عملكردهاي بسيار مثبت از آن رو مهمند كه ما توان با شناسايي آنها و نحوه اجراي آنها به وسيله افراد مورد نظر، زمينه اي را فراهم كرد تا ساير كاركنان نيز بتوانند آن عملكردها را از خود نشان دهند و در نتيجه راندمان كلي سازمان فزوني يابد. فرايند تعميم دادن عملكرد مثبت كاركنان موفق مي توان از طريق آموزش صورت گيرد، براي مثال نحوه نظارت و كنترل مورد استفاده مدير يك بخش يا واحد خاص را مي توان به ساير مديران آموزش داد.