در رابطه با سرمايه فكري تعاريف مختلفي ارائه شده است كه در ادامه به برخي از آنها اشاره خواهد شد:
- سرمايه فكري يك چيز فرار و گريزان[1] است اما زمانيكه كشف شود و مورد استفاده قرار گيرد سازمان را قادر ميسازد تا با يك منبع جديد در محيط رقابت كند (Bontis, 1996).
- سرمايه فكري شامل همه فرايندها و داراييهايي است كه بطور معمولي و سنتي در ترازنامه نشان داده نميشود و همچنين شامل آن دسته از داراييهاي نامشهودي مانند علايم تجاري[2] يا ماركهاي تجاري، مارك ها و حق امتياز است كه روشهاي حسابداري مدرن آنها را در نظر ميگيرند(Roos etal., 1997).
- سرمايه فكري شامل حاصل جمع دانش اعضاي يك سازمان و تبديل كاربرد عملي دانش اعضاي سازمان است (Roos etal., 1997).
- سرمايه فكري تفاوت بين ارزش بازاري يك شركت و هزينه جايگزيني داراييهاي آن است (Seetharaman etal., 2002).
- سرمايه فكري مجموعه منحصربفردي از منابع مشهود و نامشهود شركت و همچنين سرمايه فكري نيز به تغيير و تحولات اين منابع مشهود و نامشهود نيز اطلاق ميشود (Gupta etal., 2001).
- سرمايه فكري، مواد فكري[3] از قبيل دانش و اطلاعات و مالكيت (دارائي) معنوي[4] و تجربه است كه باعث ايجاد ثروت ميشوند و هنوز تعريف جهانشمولي براي آن وجود ندارد (Stewart, 1997).
- سرمايه فكري جستجو و پيگيري استفاده موثر از دانش (كالا ساخته شده) در مقايسه با اطلاعات (مواد خام) است (Bontis, 1998).
- سرمايه فكري يك ماده فكري است كه جمعآوري و شكلبندي ميشود و براي توليد يك دارايي با ارزشتر مورد استفاده قرار ميگيرد (Klein etal., 1994).
دو مشكل در اين تعريف وجود دارد:
1) مفهوم ماده فكري يا ذهني واضح نيست.
2) به محدوديتهاي جمعآوري و شكلبندي و استفاده از سرمايه فكري اشاره نشده است.و همچنين به اين موضوع اشاره نشده است كه چگونه ميتوان دانش ضمني و تجربه افراد را جمعآوري و شكلبندي كرد و به آن جهتي داد كه سازمان ميخواهد.
9- سرمايه فكري يك اطلاعات و دانش كاربردي براي خلق يك ارزش براي شركت است (Edvinsson etal., 1997).
- سرمايه فكري يك دانش سازماني وسيع و گستردهاي كه مخصوص و منحصربفرد براي هر شركتي است كه به شركت اجازه ميدهد تا بطور پيوسته خود را با شرايط در حال تغيير و تحول انطباق دهد (Mouritsen, 1998).
- سرمايه فكري، دانش موجود در سازمان است و در دو سطح فردي و سازماني مطرح مي شود كه سطح فردي شامل دانش، مهارت و استعداد و ... .است و در سطح ساختاري چيزهايي مانند پايگاه داده خاص هر مشتري، تكنولوژي و روشهاي وفرايندهاي سازماني و فرهنگ و ..... است(Haanes etal., 1997).
12- برخي ديگر سرمايه فكري را بصورت شايستگيهاي يك شركت در نظر گرفتهاند كه اين شايستگيها عمدتاً با تجربه و تخصص افراد داخل يك سازمان مرتبط است. در واقع اين دانش و تجربه افراد داخل شركت است كه ميتواند ارزش ايجاد كند كه اين كار از طريق فرايندهاي مبادله دانش و خلق دانش جديد صوت ميگيرد و بايد توجه داشت كه اين شايستگيها فقط بوسيله افراد و در داخل سازمان ايجاد نميشود بلكه گاهگاهي به وسيله يا بواسطهاي محيطي كه سازمان در آن قرار دارد خلق ميشود مثلاً شبكه همكاري بين شركتها در يك منطقه خاص(Hamel and prahalad, 1994).
بايد اين موضوع را در نظر داشت كه همكاريهاي بين سازماني عاملي است كه موجب ميشود تا نوآوري ملي اتفاق بيافتد كه اين بحث در مفهوم سيستمهاي ملي نوآوري[5] قرار ميگيرد. در اين حالت و شرايط سرمايه فكري يك شركت بجاي اينكه به ويژگيهاي سازمان وابسته باشد به جايگاه شركت در آن شبكه بستگي دارد (Arora etal., 1990).
13- سرمايه فكري يك جريان دانشي در درون يك شركت است (Dierickx and cool, 1989).
14- سرمايه فكري بصورت گروهي از دارايي هاي دانشي تعريف ميشوند كه به يك سازمان اختصاص دارند و جزو ويژگيهاي يك سازمان محسوب ميشوند و به طور قابل ملاحظهاي از طريق افزودن ارزش به ذينفعان كليدي سازمان؛ به بهبود وضعيت رقابتي سازمان منجر ميشود (Marr, 2004).
در پايان بايدگفت كه پيدايش اقتصاد دانشي باعث افزايش معروفيت سرمايه فكري به عنوان يك موضوع تحقيقاتي و كسب و كار شده است. اكنون زمان جالبي و خوبي براي فعال بودن در زمينه تحقيقات سرمايه فكري است. امروزه جامعه محققان سرمايه فكري در جايگاه مهمي قرار دارند. اين محققان نبرد و مبارزهاي را از سالهاي پيش براي قبولاندن اهميت سرمايه فكري داشتهاند و سمينارها و مقالات و كتب زيادي را در اين زمينه ارائه كردهاند و بيشتر تلاشهاي صورت گرفته شده در زمينه توسعه چهارچوب سرمايه فكري بوده است و اكنون اين ضرورت بوجود آمده است كه آنها بر روي اندازهگيري و مديريت و افشاء آن تمركز كنند.
بايد گفت كه موضوع علم سرمايه فكري يك موضوع بين رشتهاي است و در بر گيرنده علوم مختلفي مانند حسابداري، مديريت دانش، خط مشگذاري و اقتصاد و مديريت منابع انساني و... .است.
هر چند كه امروزه اين اعتقاد وجود دارد كه مطالعه سرمايه فكري بيشتر به عنوان يك هنر توصيف ميشود تا يك علم؛ كه در بر گيرنده عوامل رواني و خلاقيت است و بيشتر شامل يك ادغامي از مطالعات رفتاري (رفتارهاي مشتري و سازماني) است (Lim etal., 2004).
[1]- Elusive
[2]- Trademarks
[3]- Intellectual Material
[4]- Intellectual Property
[5] -NIS: Nation innovation systems