http://naubahar.ir/%d9%be%db%8c%d8%b4%db%8c%d9%86%d9%87-%d9%86%d8%b8%d8%b1%dbhttp://naubahar.ir/%d9%85%d8%af%d9%84%e2%80%8f%d9%87%d8%a7%db%8c-%d9%87%d9%88%d8%b4-%d9%87%db%8c%d8%ac%d8%a7%d9%86%db%8c-%d8%a7%d8%b2-%d9%86%d8%b8%d8%b1-%d8%b1%d9%88%d8%a7%d9%86%d8%b4%d9%86%d8%a7%d8%ae%d8%aa%db%8c/%8c-%d8%a7%d9%81%d8%b3%d8%b1%d8%af%da%af%db%8c-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d8%b1%d9%88%d8%a7%d9%86%d8%b4%d9%86%d8%a7/

برخي از مدل‏هاي هوش هيجاني

مدل بار ـ آنبارـ آن (1996) با ساخت يك مقياس 133 ماده اي، مفهوم بهره هيجاني[1] را مطرح كرد. با اين مقياس مجموعه وسيعي از صفات مختلف مانند خودآگاهي هيجاني خود شكوفايي، خوشبيني، استقلال، مسئوليت اجتماعي، تحليل استرس و احساس خوشبختي سنجيده مي‏شود. او براين اساس هوش هيجاني را به عنوان يك مجموعه از ظرفيت ها، قابليت‏ها و مهارت‏هاي غير شناختي مي‏داند كه توانايي‏هاي فرد را در برخورد موفقيت آميز با مقتضيات و فشارهاي محيطي، بالا مي‏برد (بار ـ آن و پاكر، 2000).

بار ـ آن در كارهاي بعدي خود مفهوم بهره هيجاني را گسترش مي‏دهد و در پنج مولفه آن را سازمان مي‏بخشد. پپنج مولفه هوش هيجاني از نظر بار ـ آن به شرح ذيل مي‏باشد:

الف) بهره هيجاني درون شخصي [2]كه به اجزايي از قبيل خودآگاهي، شكوفايي و استقلال تقسيم مي‏شود.

ب) بهره هيجاني بين شخصي[3] كه شامل همدلي، روابط بين فردي و مسئوليت پذيري اجتماعي مي‏باشد.

ج) بهره هيجاني قابليت سازش يافتگي [4]كه اجزاي آن عبارتند از انعطاف پذيري آزمون واقعيت و توانايي حل مساله

د) بهره هيجاني مديريت استرس[5] كه كنترل تكانه و تحمل استرس را در بر مي‏گيرد.

ه) بهره هيجاني خلق عمومي[6] كهبه اجزايي مانند اميداوري و شادماني تقسيم مي‏گردد.

رويكرد بار ـ آن به دليل پشتوانه نه چندان محكم و استفاده از مفاهيم سنتي روان شناسي توجه چنداني در محافل علمي كسب نكرده است و تنها مفهوم بهره هيجاني او مورد توجه سازمان‏هاي تجاري قرار گرفته است (قرباني و همكاران، 1381). با اين حال مقياس بهره هيجاني بار ـ آن به خوبي با ساختار نظري وي همخوان است و خرده مقياس‏هاي پاياني خوبي نشان داده اند (آستين و همكاران، 2005).

مدل گلمن

گلمن (1995) در كتاب عمومي و غير تخصصي، به تفضيل درباره هوش هيجاني بحث كرده و آن را در سطح گسترده اي معرفي كرده است. او تعداد از مهارت‏هاي ارتباطي و اجتماعي را كه با درك و ابزار هيجان‏ها هم بسته است، به عنوان مولفه‏هاي هوش هيجاني معرفي مي‏نمايد. گلمن چارچوب مورد نظر خود را در سال 1998 مورد تجديد نظر قرار مي‏دهد و آن را به صورت زير معرفي مي‏كند :

الف) خودآگاهي[7] : شامل مواردي چون آگاهي هيجاني و اعتماد به نفس

ب) خود نظم بخشي[8] : شامل مواردي چون خود كنترلي و نوآوري

ج) انگيزش[9] : شامل مواردي چون كشاننده پيشرفت، ابتكار عمل و خوشبيني

د) همدلي[10] : شامل مواردي چون درك ديگران و آگاهي سياسي

ه) مهارت اجتماعي[11] : شامل مواردي چون نفوذ، مديريت تعارض و توانمندي‏هاي تيمي

مدل هيجاني گلمن بر اساس مجموعه اي از ويژگي‏هاي مثبت گردآوري شده و از پشتوانه نظري لازم برخوردار نمي باشد و از سوي ديگر آزمون بهره هيجاني وي نيز از ويژگي‏هاي روان سنجي مطلوبي برخوردار نيست (چاروكي و همكاران، 2001).

اين امر به نوعي بيانگر ناهمخواني نظري و عملياتي نظريه گلمن است كه البته به شدت از ارزش اين مدل مي‏كاهد. چاروكي و همكاران (2001) اين سه مدل را در جدول شماره 2 ـ 2 به شكل جالبي مقايسه كرده‏اند.

جدول 2ـ1ـ مقايسه رويكرد توانايي ماير، كاروسو و سالوي و رويكرد تركيبي بار ـ آن و گلمن

(چاروكي و همكاران، 2001)

با توجه به جديد بودن حوزه مربوط به مبحث هوش هيجاني، گستره نظريه پردازي در اين خصوص همچنان باز مي‏باشد و بحث‏هاي نظري چنانچه ذكر شد، ادامه دارد. با توجه به اين موضوع اين نوشتار لازم مي‏نمايد مباحث نظري را به پايان رسانده و به كاربردهاي مفهوم هوش هيجاني پرداخته شود تا در ادامه كاربرد آن در حوزه تعليم و تربيت نيز مطرح گردد. چرا كه به نظر اكثر نظريه پردازان، هوش هيجاني نقش اساسي و محوري در تعامل‏هاي افراد با همديگر و در فعاليت‏هاي مرتبط با خانه، مدرسه، شغل و ديگر موقعيت‏ها را دارا مي‏باشد و با توجه به گسترده بودن دامنه شمول اين سازه به روش‏هاي ارتقاء آن توجه زيادي مبذول شده است.

1. 1. emotions quotient (EQ)

[2]. intrapersonal EQ intrapersonal EQ

[3]. intrapersonal EQ

[4]. daptability EQ

[5]. stress management EQ

1. General mood EQ

[7]. Self - awareness

[8]. self - regulation

[9]. motivation

[10]. empathy

1. social skills