برنامه آموزش والدين باركلي براي كودكان 12-2 ساله داراي علائم اختلال نافرماني مقلبه اي در سال 1987:
اين برنامه از فرمت اصلي برنامه هاي هانف(1969) و مك ماهون و فورهند(1981) استفاده كرده است. اين برنامه شامل دو قسمت است كه در آن روشهاي مؤثرتري جهت رفتار با كودك به والدين آموزش داده مي شود. در قسمت اول والدين يك روش مؤثر براي توجه مثبت به رفتارهاي مناسب كودك را مي آموزند و در قسمت دوم استفاده از روشهاي تنبيهي را والدين ياد مي گيرند. تحقيقات اثر بخشي اين برنامه را كاهش علائم نافرماني نشان داده است و علاوه بر آن باعث افزايش مهارت والدين در توجه انتخابي به رفتارهاي كودك، بيان دستورات صحيح و واضح و به كارگيري تمرينات انضباتي مؤثر شدهدا ست . تعميم اثرات آموزش از شرايط كيلينيكي به خارج از كلينيك نيز گزارش شده است(كانر، 2002).
2-3-9-5 برنامه آموزش والدين باركلي براي والدين كودكان داراي علائم اختلال نافرماني مقابله اي در سال 1997.
بررسي تاثير آموزش كنترل پرخاشگري والدين بر كاهش علائم نافرماني در كودكان مبتلا به نافرماني مقابله اي
اين برنامه براي والدين كودكان داراي علائم اختلال نافرماني مقابله اي تدوين شده است و يك برنامه اصلاح شده از برنامه قبلي است. باركلي پروفسور دانشگاه ماسوچوست است كه روش درماني آموزش والدين را هم براي كودكان داراي علائم اختلال نقص توجه- بيش فعالي و هم كودكان داراي علائم اختلال نافرماني مقابله اي به كار برده است و به نتايج قابل قبولي در بهبود رفتار كودكان و تعاملات بين والدين و كودك منجر شده است.
برنامه باركلي بر 5 اصل استوار است:
1.ارائه تقويت بلافاصله بعد از اينكه كودك كار مثبتي انجام مي دهد. باركلي معتقد است بسياري والدين رفتار خوب كودك را بالافاصله تقويت نمي كنند، در حالي كه بايد سريعاً بعد از انجام كار مثبت، كودك توجه و تقويت مثبت را دريافت كند.
- والدين بايد مشخص كنند كه كدام رفتار كودك تقويت مي شود.
- ارائه نتيجه يا اثر قاطع محكم، والدين بايد به گونه اي عمل كنند كه كودك بتواند رفتار آنها را پيش گويي كند.
- ايجاد انگيزه در كودك براي انجام كارهاي مثبت قبل از اينكه از تنبيه استفاده كنند.
- پيش بيني و برنامه ريزي جهت استفاده از تنبيه در مواقعي كه كودك كار بدي را انجام مي دهد( باري، 2001)
2-3-9-5-1 توضيح برنامه باركلي
باركلي در برنامه خود به والدين آمزش مي دهد كه فرايندهاي تعاملي ناقص خود را به تعاملات مناسب تر و مؤثرتر تغيير دهند. او معتقد است كه هر برنامه آموزش والدين بايد چگونگي استفاده از تنبيه مناسب و ملايم را دربربگيرد و بايد به والدين آموزش داد كه چگونه عمل كنند تا كودك دستوراتشان را اطاعت كند(باري، 2001). باركلي(1997) در كتاب خود تحت عنوان "شناخت و كنترل كودك نافرمان" توضيح داده است كه والدين كودكان داراي علائم اختلال نافرماني به ندرت شايستگي اجتماعي كودكشان را فوراً تقويت مي كنند. يك دليل كه والدين براي تقويت نكردن رفتار مثبت كودك مي آورند اين اعتقاد غلط است كه ممكن است بروز رفتار منفي را در كودك افزايش دهد. دليل ديگر در كوتاهي كردن والدين از شناخت و تقويت رفتارهاي مثبت اين است كه آنها دوست ندارند با كودك تعامل پيدا كنند و آنها به هر بهانه اي از تعامل با كودك اجتناب مي كنند. والدين ممكن است همچنين مقدار زماني را كه با كودك مي گذرانند آنقدر كاهش دهند كه با رفتارهاي غير قابل قبول كودك مواجه نشوند و نهايتاً اينكه والدين نمي توانند به طور مناسب از تنبيه استفاده كنند. براي مثال (( والد از كودك مي خواهد كه در يك محدوده زماني اتاقش را تميز كند)) كودك داراي علائم اختلال نافرماني به ندرت كاري را با اولين دستور يا خواهش انجام مي دهد. والدين معمولاً بايد يك دستور را 5 تا 15 مرتبه و حتي بيشتر تكرار كنند. سپس والدين به كودك اخطار مي دهند و يا اورا تهديد مي كنند كه اگر كار مورد نظر را انجام ندهد تنبيه خواهد شد. اما كودك درخواست والدين را اجرا نمي كند زيرا او مي داند والدين به جاي اينكه او را تنبيه كنند مجدداً تهديد را تكرار خواهند كرد. اين طرز برخورد به ندرت منجر به ايجاد انضباط در كودك مي شود. معمولاً والدين يا از درخواست خود صرف نظر مي كنند و كودك در انجام ندادن كار موفق مي شود و يا اينكه خود والدين درخواست خود را انجام مي دهند و فقط به ارزيابي كودك در زمينه انجام ندادن كار مورد نظر مي پردازند. اگر اين اتفاق بيفتد كودك نه تنها موفق شده است از انجام كار سرپيچي كند بلكه به طور مثبت تقويت شده است تا در پاسخ به تقاضاهاي بعدي نافرماني كند(باري، 20001) باركلي(1997) در كتاب خود اصولي را كه زيربناي اداره كردن رفتارهاي نافرماني است و روشهاي خاص براي مديريت مؤثر رفتارهاي نافرماني را ارائه مي دهد. فراهم كردن نتايج مناسب، مخصوص و فوري براي بدرفتاري كودك يك اصل مهم در مديريت رفتار نافرماني است. چه رفتار مثبت باشد و چه منفي، والدين بايد اثرات فوري را فراهم كنند. نتايج براي رفتارهاي منفي به ويژه نتايج شفاهي بايد مستقيم نسبت به رفتار باشد و نه نسبت به كودك. سرانجام، نتايج بايد هميشگي و در همه مكانها باشد و هد دو والد از آن استفاده كنند. توجه به شايستگي هاي كودك، يكي از اصول باركلي براي مديريت كودك نافرمان است. اغلب والدين يك دستور مي دهند و سپس منطقه را ترك مي كنند تا به كارهي ديگر بپردازند، در عوض، باركلي توصيه مي كند كه والدين نزديك كودك بمانند تا پاداش و توجه مثبت را فراهم كنند.
روش دستور دادن نيز مهم است. دستور بايد به صورت بيان قاطع ارائه شود نه به صورت درخواست و يا خواهش. دستور بايد ساده و واضح باشد و تكرار نشود. تعيين محدوده زماني براي كارهايي كه طول مي كشد بايد واقعي باشد. والدين بايد هميشه آماده باشند كه نتيجه انجام يا عدم انجام دستور رابه كودك برگردانند.