بيمه، عملي است كه به موجب آن يك طرف (بيمه گر) تعهد مي كند در ازاي دريافت وجه يا وجوهي (حق بيمه) از طرف ديگر (بيمه گذار) در صورت وقوع يا بروز حادثه كه براي موردي كه بيمه شده خسارت وارده را جبران نمايد و يا وجه عيني را بپردازد (كريمي، 1392: 53).
متعهد را بيمه گر، طرف تعهد را بيمه گذار و وجهي كه از طرف بيمه گذار پرداخته ميشود حق بيمه و آنچه بيمه ميشود موضوع بيمه نامند. (اسماعيل زاده،1389: 53).
در همه جاي دنيا اشاعه بيمه همزمان با ازدياد خطر بوده است و نظر به اينكه از ديرزمان خطر اساسي متوجه مال التجاره هايي بوده كه از راه دريا حمل ميشده است بيمه دريايي نخستين نوع بيمه معمول در ميان اقوام سوداگر جهان محسوب ميشود و هنوز هم بيمه دريايي اهميت خود را از دست نداده است . با اينهمه سابقه بيمه بعنوان يكي از عقود متعارف تجارتي كه مورد نظر است آنقدرها طولاني نيست و بنظرميرسد كه بيمه از ابداعات ايتاليائيها يا اسپانيوليها در قرن چهاردهم ميلادي بوده باشد. نخستين بيمه نامه هائي كه بدست آمده در سالهاي 1247 و 1370 م . در شهرهاي ژن و بروگ تنظيم گرديده است (خجير،1387: 98
در ايران سابقه بيمه بسيار كم است و فقط پاره اي قراردادهاي شبيه به بيمه متقابل بحري در ميان اقوام ساحل نشين خليج فارس قبل از اسلام معمول بوده است . پس از ظهور اسلام به دو قاعده حقوقي اسلامي برخورد ميكنيم كه اندكي به قراردادهاي بيمه امروزي شباهت دارند. يكي برقراري «نفقه ضمن عقد عمري » [ نوعي حق انتفاع است كه بموجب عقدي از طرف مالك براي شخص بمدت عمر خود يا عمر منتفع و يا شخص ثالثي برقرار شده باشد ] و ديگري «ضمان جريره » [ درزماني كه بردگي مجاز بوده است هرگاه مولايي ميخواست عبد خود را آزاد كند ميتوانست چنين مقرر دارد كه من از تو قبل از امام ارث خواهم برد و تمام دياتي كه براثر جنايت بعهده تو تعلق خواهد گرفت پرداخت خواهم نمود ] اين قرارداد در نوع خود شبيه «بيمه مسئوليت » بوده است . بيمه در ايران از سال 1314 شمسي با تاسيس «شركت سهامي بيمه ايران » با مساعي علي اكبر داور شناخته شد. قبل از اين تاريخ در حدود 52 سال پيش دو موسسه روسي معروف به نادژوا و كافكاز مركوري براي اولين بار در ايران بعمليات بيمه مبادرت كردند. بعلاوه شركت بيمه آليانس كه يك بيمه گر انگليسي بوده است درحدود 36 سال قبل نمايندگي خود را در تهران داير كرده و بالاخره متعاقب تاسيس نمايندگي اين شركت بسياري از شركت هاي بيمه خارجي در ايران شعب و نمايندگيهايي تاسيس نمودند. و شركتهاي بيمه ايراني ديگري نيز تاسيس گرديده است از قبيل بيمه آسيا، بيمه البرز، بيمه اميد، بيمه بازرگانان ، بيمه پارس ، بيمه شرق، بيمه ملي و غيره ... (صادقي،1389: 287)
2-1-2- تعريف بيمه در اصطلاح
به نظر مي رسد كه ريشه اصلي بيمه «بيم» است. زيرا عامل اصلي انعقاد عقد بيمه، ترس و گريز از خطر است و به سبب همين ترس و به منظور حصول اطمينان عقد بيمه ايجاد مي شود (كريمي،1392: 56).
در ماده يك قانون بيمه ايران مصوب (1386) آمده است:
« بيمه عقدي است كه به موجب آن يك طرف تعهد مي كند كه در ازاي پرداخت وجه يا وجوهي از طرف ديگر در صورت بروز يا وقوع حادثه، خسارت وارده را جبران نموده يا وجه معيني را بپردازد» (بيمه مركزي ايران،1386).
دانلود متن كامل از لينك زير :
2-1-2-1-تعريف حقوقي عقد بيمه
در اصطلاح حقوقي ، عقدي است كه بموجب آن يك طرف تعهد ميكند در ازاء پرداخت وجه و يا وجوهي از طرف ديگر در صورت وقوع يا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده و يا وجه معيني بپردازد. (ماده 1 قانون بيمه مصوب 7 ارديبهشت ماه 1316. ايرانشهر ج 2 ص 1960)
عقد بيمه عبارتست از اينكه يك يا چند نفر در مقابل يك يا چند نفر ديگر تعهد بر امري نمايند و مورد قبول آنها باشد. در عقد بيمه رابطه حقوقي كه بين بيمه‌گذار و بيمه‌گر به وجود مي‌آيد منشأ تعهد است. متعهد كه بيمه‌گر است تعهد ميكند كه تحت شرايط معيني در صورت بروز حادثه كه به تعهد بيمه‌گر تحقق مي‌بخشد از بيمه شده رفع زيان كند. جز بيمه عمر، اصولاً بيمه عقدي است لازم، عقد لازم آنست كه هيچ يك از طرفين معامله حق فسخ آن را نداشته باشد مگر در موارد مشخص (اصلاني محمودي،1392: 22)
به نظر مي رسد كه ريشه اصلي بيمه « بيم» است. زيرا عامل اصلي انعقاد بيمه، ترس و گريز از خطر است و به سبب همين ترس و به منظور حصول اطمينان عقد بيمه ايجاد مي شود (كريمي، 1392 :35)
از ديدگاه پيكاردو[1] و بسون[2]، بيمه عملي است كه به موجب آن يك طرف ( بيمه گر) در مقابل دريافت مبلغي ( حق بيمه) تعهد مي كند خسارت طرف ديگر (بيمه گذار) را در صورت بروز خطر بپردازد (برزنده، 1378 : 43 ).
بيمه، عقدي است كه به موجب آن يك طرف تعهد مي كند كه در ازاي پردات وجه يا وجوهي از طرف ديگر در صورت بروز يا وقوع حادثه، خسارت وارده را جبران نموه يا وجه معيني را بپردازد. (بيمه مركزي ايران، 1386).
هم در شريعت اسلامي و هم در فرهنگ ايراني به بيمه توجه خاصي شده است. اسلام، جوهر وجودي انسان را به دو بخش طبيعي و فراطبيعي تقسيم كرده و به هر دو بخش توجه ويژه اي داشته است. در همين رساتا نيازهاي انسان در دو گروه طبيعي و فوق طبيعي قرار مي گيرد. اگرچه قرآن به تأمين نيازهاي طبيعي نيز غافل نمانده است و در اين بين به نحوه تأمين نيازها نيز توجه ويژه اي داشته است.
[1] . Piccardo
[2] . Piccardo