بدون شك رهبري دانش محور شكل جديدي از مديريت سازماني است كه كاملاً در چارتهاي مرسوم سازماني نمي گنجند. اين دسته از مديريت اغلب در نقاط اتصال درون سازمان ها و درست در مرز اشتراك بخش ها و واحدهاي سازماني يافت مي شود. پست هاي فرماندهي و كنترل سازمان نيز معمولاً خالي از اين نوع مديريت نيست.

ارايه تعريفي براي رهبري دانش محور مستلزم پذيرش و داشتن درك واقع بينانه از اين عنوان است. همچنين مستلزم آن است كه يك فرد فرهيخته به هنگام شنيدن اين اصطلاح، مسؤوليت هاي مديريت دانش را متمركز بر توسعه كاركردها و راه حل هاي مديريت دانش در نظر آورد. با آگاهي از انواع رهبران دانش محور مي توانيم بر اساس نقش آنان تعريف درستي را از هر يك ارايه دهيم و متناسب با نياز سازمان خود از آنان بهره برداري نماييم. (DeTienne et al.,2004)

در عمل رهبري دانش محور طيف گسترده اي از پست هاي سازماني را بدون توجه به عنوان پذيرفته شده سازماني در بر مي گيرد و شامل كاركردها و ويژگي هاي مشابهي است. برجسته ترين ويژگي عبارت است از تجربه تركيبي تجارت و فناوري اطلاعات، چيزي كه حداقل به ده سال تجربه كاري در هر دو حوزه نيازمند است. همچنين برخورداري از تفكر سازماني و علاقه به سطحي از كار و فعاليت كه توسعه يكي از پيامدهاي اجتناب ناپذير آن است. اين رهبران بايد ضمن رعايت ارتباطات جاري در سلسله مراتب سازماني، شبكه هاي غير رسمي را در جهت ايجاد سازمانهاي غير رسمي و پنهان تقويت نمايند. از طريق همه اين كانالهاست كه رهبران دانش محور مي توانند روش ها و سيستم هاي جديد را براي ترغيب دانش پژوهان به رقابت با فراهم كنندگان دانش معرفي نمايند.

اين در واقع عصاره مديريت دانش محور است. سازمانها با هر اندازه و هر تخصص به اين باور رسيده اند كه تبادل تجربيات و نه فقط كاربرد فناوري، قلب و كانون توانايي مديريت دانش محور در تأمين اهداف تجاري و نياز كاربران و مشتريان است. اين امر به ويژه در يك فرهنگ آزاد با تقويت كانال هاي ارتباطي صورت مي پذيرد. رهبري دانش محور براي تسهيل ايجاد فضاي مورد نياز تشريك و تسهيم دانش لازم است.

براي اثبات اين نكته بايد متذكر شد رهبران دانش محور كه در اين بررسي به شكل برجسته اي نمايان شدند، ويژگي هاي خاصي را از خود نشان دادند نظير: مهارتهاي گردآوري دانش، سازماندهي، طبقه بندي و ارتباط سازماني. ضمن آنكه از ساير مهارت هاي پيشرفته مانند فناوري اطلاعات در دستيابي به موفقيت هايشان بهره مي بردند. اگر چه امروزه براي سازمانها غيرممكن است كه دانش خود را بدون استفاده از فناوري هاي اطلاعاتي و ارتباطي قابل نفوذ نمايند؛ اما همواره اين انتظار از مديران مي رود كه پيش از هر چيز ديگري از مهارت هاي ضروري مديريت برخوردار باشند و مذاكرات و ارتباطات مبتني بر شبكه را پا به پاي ارتباطات چهره به چهره به پيش ببرند.(Donnate Mario,Jesus D.Sanchez do Pablo,2014)

2-1-1 تعاريف رهبري

رهبري مفهومي سهل و ممتنع است؛ از اين­رو تعاريف متعددي براي آن وجود دارد. تقريباً به تعداد صاحب­نظران رهبري از آن تعريف وجود دارد؛ اما در مجموع عقيده بسياري از دانشمندان مديريت براين است كه رهبري شامل فرآيند نفوذ است؛ به عبارت ديگر، رهبري توانايي نفوذ ديگران (فرد يا گروه) براي نيل به اهداف است (هرسي، بلانچارد و دِوِي، 1996؛ نقل از زالي، 1383، ص177).

رهبري در سازمان­ها^[1] كه موضوع اين تحقيق است، فرآيندي پيچيده و رمزگونه است كه از زمان­هاي دور مورد توجه  افراد عادي، دانشمندان و پژوهشگران قرار گرفته است(شوريني 1376، ص15). در حقيقت رهبري مفهومي گسترده است كه به راحتي نمي­توان آن را تعريف كرد و شايد بتوان گفت كه براي اين مفهوم، به اندازه تحقيقاتي كه در مورد آن صورت گرفته است، تعاريفي ارائه شده و تعدد و تنوع اين تعريف­ها با تعداد ارائه دهندگان آن برابر است: p 490) Weihrich , Koonts ,1993,P).

رهبري به فرآيند تأثير بر فعاليت­هاي يك گروه منظم اطلاق مي­شود كه به منظور تحقق اهداف آن گروه اِعمال مي­گردد, p 23)  (Yukl,1994. بنا به تعريف ديگر، رهبري فرآيند جهت­دهي و تأثير بر افراد يا گروه براي تحقق اهداف آنهاست) Hitt,Miller,1980,p 280  (و بيش از اينكه فردي باشد، ذاتاً پديده­اي گروهي است) هال ،1381،ص65(  .بيشتر تعاريف رهبري بر مفهوم آن تأكيد دارند؛ مانند اينكه رهبري يك فرآيند است؛ رهبري شامل تأثير است، رهبري در محيط گروهي معني پيدا مي­كند و به معناي تعامل بين رهبر و پيروان است.

اين فرآيند پيامدهاي متعددي دارد كه علاوه بر تحقق اهداف سازماني، اهداف ديگري مانند بالا بردن سطح تعهد كاركنان نسبت به سازمان و اهداف آن، افزايش انسجام گروهي و تثبيت يا تغيير فرهنگ سازماني را نيز دربر مي­گيرد. اما تعريفي كه اين تحقيق بر آن متمركز است، فرآيندي است كه در آن يك نفر، گروهي از افراد را به­منظور تحقق هدف يا اهداف عمومي، تحت تأثير قرار مي­دهد(Northouse, 2001, p 3)  .

[1]- Leadership in organizations