تعريف كانون كنترل سلامت

كانون كنترل سلامت

2-28-1.تعريف كانون كنترل سلامت

تصور نادرستي كه در مورد كانون كنترل در مطالعات قبلي بيان شده،اين فرضيه است كه اين متغير يك سازه شخصيتي است. اين مي­تواند ناشي از مفهوم درونگرايي-برونگرايي[2]،يك سازه شخصيتي با توصيفات مشابه باشد. نظريه پردازان رفتار بهداشتي تلاش مي­كنند تا توضيح دهند كه چگونه و چرا افراد در رفتارهاي بهداشتي خطرناك درگير مي­شوند يا رفتارهاي بهداشتي را بكار مي­برند. (كانر و نورمن،1996،وين استين 1993،به نقل از فولر 2008). عموماً نظريه پردازان رفتارهاي بهداشتي بر اهميت ادراكات افراد به اين صورت كه آيا آن­ها تحت سلامت خود فرد مي­باشد تأكيد مي­كنند. تئوري رفتاري آزين (1975،1980) بيان مي­كند كه كنترل رفتاري ادراك شده يكي از سه متغيري است كه به شدت نيت انجام رفتار را پيش­بيني مي­كند. فرضيه ميزان انطباق مدعي است كه كنترل،بخش جدايي ناپذير فرآيندهاي سازگاري با محرك­هاي تنش­زا مي­باشد كه بر انتخاب رفتارهاي بهداشتي تأثير مي­گذارد. در نهايت و از همه مهم­تر راتر (1966) مفهوم كانون كنترل را از نظريه يادگيري اجتماعي خود اقتباس كرده است. كانون كنترل سازه شناخته شده­اي در عرصه روانشناسي اجتماعي-سلامت مي­باشد. در آن زمان او دو شكل از كانون كنترل(يعني دروني در برابر بيروني) را كه مي­توانست تصميم فرد براي انجام رفتارها را تحت تأثير قرار دهد،مشخص كرد. راتر كانون كنترل را به عنوان يك صفت شخصيتي مفهوم­سازي كرد،اين ادعا كه فرد انتظارات كنترل شخصي را از طريق تجارب خويش در گستره­ي وسيعي از موقعيت­ها و بوسيله بزرگسالي كه اين انتظارات را پا بر جا مي­كند شكل مي­دهد. (استوارت[3]،2006).

راتر (1996) ذكر كرده وقتي تقويتي كه به عنوان پيامد برخي اعمال خود فرد دريافت مي­شود بطور كامل بر عمل فرد وابسته نباشد،بخاطر نيروهاي پيچيده­ي زيادي كه او را احاطه كرده­اند؛در فرهنگ ما،اين به عنوان نتيجه شانس،سرنوشت يا تحت كنترل ديگران به صورت غيرقابل پيش­بيني ادراك مي­شود. وقتي افراد وقايع را به اين صورت تفسير مي­كنند،باور به كنترل بيروني ناميده مي­شود. اگر فرد معتقد باشد وقايع تابع رفتار او يا ويژگي­هاي نسبتا دائمي­اش باشند كنترل دروني ناميده مي­شود. بطور كلي كانون كنترل سلامت يك سازه روان­شناختي مربوط به باورهاي افراد در مورد رفتارهاي مربوط به سلامت مي­باشد. اين باورها يا به صورت دروني يا به صورت بيروني تعريف مي­شوند. كانون كنترل سلامت دروني به اين باور فرد كه سلامت يا وقايع مربوط به سلامت بر رفتار خود او مشروط است اشاره دارد. كانون كنترل سلامت بيروني اشاره به اين باور افراد دارد كه سلامت يا رخدادهاي مربوط به سلامتي در نتيجه شانس،تحت كنترل افراد قدرتمند و يا اينكه غير قابل پيش­بيني است. (مييرز،2002).

كانون كنترل سلامت در ابتدا توسط والتسون و همكاران در سال 1976 در تركيب با نظريه­ي يادگيري اجتماعي راتر(1966) مطرح شده است. در ابتدا،تئوري كانون كنترل سلامت اوليه،كانون كنترل دروني را درجه­­اي كه فرد معتقد است پيامدها ناشي از فعاليت­هاي خود اوست،و كانون كنترل بيروني را اين باور كه پيامدها توسط كسي يا چيزي فراتر از كنترل خود فرد است،توصيف مي­كرد. دكتر هانا لوينسون بعدها تك بعدي بودن مقياس كانون كنترل سلامت را مورد انتقاد قرار داد و كانون كنترل افراد قدرتمند و كانون كنترل شانس را براي توضيح بيشتر به كانون كنترل سلامت بيروني اضافه كرد. (فولر[4]،2008).

والتسون و همكاران مقياس كانون كنترل سلامت را به عنوان سنجش تك بعدي اين باور افراد كه سلامتشان توسط رفتارشان تعيين مي­شود يا نه مطرح كردند. والتسون در بررسي­هاي بعديش بيان كرد كه مقياس كانون كنترل سلامت نشان مي­دهد كه رفتارهاي بهداشتي انتخاب شده توسط نمرات كانون كنترل سلامت پيش­بيني نمي­شوند. وي همچنين مشاهده كرد كه نمرات دروني بالا رفتار بهداشتي را در موقعيتي­هايي كه تقويت اهميت داشت،پيش­بيني مي­كرد. والتسون طرفدار شاخص چند بعدي سازه كانون كنترل بود. او نشان داد كه باورهاي بيروني مي­توانند به بيش از دو باور تقسيم شوند: انتظارات شانس از قبيل سرنوشت يا بخت (تصادفي) و كنترل توسط افراد قدرتمندي مثل اعضاي خانواده يا پزشكان. وي معتقد است افرادي كه معتقدند زندگيشان در كنترل افراد قدرتمند است ممكن است تفكر و رفتاري متفاوت از آن­هايي كه معتقدند وقايع زندگيشان بطور تصادفي و تنها بخاطر شانس يا سرنوشت است داشته باشند. از اين رو او مقياس كانون كنترل سلامت چند بعدي را طراحي كرد. (والتسون،1998).

1. Locus of control

[2]Introversion-exttaversion

[3]Stuwart

[4]. Fuller