فهرست مطالب:
فصل اول : كليات طرح تحقيق
مقدمه............................................................................................................. 2
1-1 بيان مساله تحقيق.................................................................................... 5
1-2 سابقه موضوع........................................................................................... 8
1-3 بيان اهميت انجام تحقيق........................................................................ 9
1-4 بيان اهداف تحقيق................................................................................... 11
1-5 چهارچوب نظري..................................................................................... 11
1-6 مدل تحقيق ...................................................................................... 13
1-7 فرضيهها يا سؤالهاي تحقيق.................................................................. 15
1-8 روش تحقيق......................................................................................... 15
1-9 جامعه آماري مورد مطالعه ................................................................... 15
1-10 برآورد حجم نمونه و روش نمونه گيري ............................................ 16
1-11 قلمرو تحقيق ............................................................................ 17
1-11-1 قلمرو موضوعي .......................................................................... 17
1-11-2 قلمرو زماني .......................................................................... 17
1-11-3 قلمرو مكاني .......................................................................... 17
1-12 روش و ابزار گردآوري داده ها ..................................................... 17
1-13 روش تجزيه و تحليل داده ها ........................................................ 18
1-14 تعاريف متغير ها واصطلاحات تحقيق ......................................... 18
1-14-1 سرمايه اجتماعي..................................................................... 19
1-15 ابعاد سرمايه اجتماعي............................................................... 19
1-16-1 تعالي سازماني ..................................................................... 20
1-17-1 معيارهاي تعالي سازماني........................................................... 20
فصل دوم : مباني نظري تحقيق
بخش اول ........................................................................................ 25
2-1 سرمايه اجتماعي ........................................................................ 25
2-2 تعاريف سرمايه اجتماعي............................................................... 25
2-3 تمايز سرمايه اجتماعي با ساير سرمايه ها................................... 31
2-4 ابعاد سرمايه اجتماعي.............................................................. 32
2-4-1 بعد ساختاري ........................................................................... 32
2-4-2 بعد شناختي.......................................................................... 32
2-4-3 بعد رابطه اي....................................................................... 33
2-5 ديدگاه هاي مختلف سرمايه اجتماعي........................................... 37
بخش دوم.................................................................................... 40
2-6 تعالي سازماني............................................................................ 40
2-7 تاريخچه تعالي سازماني......................................................... 41
2-8 تعريف مدل تعالي سازماني.......................................................... 42
2-9 تعريف مدل............................................................................ 43
2-10 تاريخچه شكل گيري بنياد مديريت كيفيت اروپا........................ 44
2-11 انواع مدل هاي تعالي سازماني................................................. 46
2-12 مزاياي مدل تعالي سازماني.......................................................... 53
2-13 كاربردهاي تعالي سازماني........................................................ 54
2-14 دلايل استفاده از مدل تعالي سازماني......................................... 54
2-15 معيارها و زيرمعيارهاي تعالي سازماني................................... 56
بخش سوم................................................................................... 62
2-16 پيشينه تحقيق................................................................... 62
2-16-1 مطالعه هاي خارجي........................................................... 62
2-16-2 مطالعه هاي داخلي................................................................. 64
بخش چهارم............................................................................... 68
2-17 تربيت مدرس..................................................................... 68
2-17-1 مولفه هاي مأموريت دانشگاه............................................ 68
2-17-2 مأموريت دانشگاه.............................................................. 70
2-17-3 معاونتهاي دانشگاه تربيت مدرس.................................... 70
2-17-4 حوزههاي دانشگاه تربيت مدرس و زمينههاي تدوين اهداف راهبردي..... 71
2-17-5 اهداف راهبردي دانشگاه....................................................... 71
2-17-6 ارزش هاي محوري دانشگاه................................................... 72
فصل سوم : روش شناسي تحقيق
مقدمه............................................................................................... 74
3-1 فرآيند تحقيق........................................................................... 74
3-2 فرضيه هاي تحقيق ................................................................ 75
3-3 نوع و روش تحقيق.............................................................. 76
3-4 جامعه و نمونه آماري ................................................................... 77
3-5 روشهاي جمع آوري اطلاعات..................................................... 78
3-6 سنجش روايي پرسش نامه .................................................. 80
3-7 سنجش پايايي پرسش نامه.................................................... 82
3-8 قلمرو تحقيق..................................................................... 84
3-9 روش تحليل آماري............................................................. 84
فصل چهارم: تجزيه و تحليل آماري دادهها
مقدمه.............................................................................. 86
بخش اول: اطلاعات جمعيت شناختي....................................... 86
4-1-1 جنسيت.................................................................... 86
4-1-2 سن.................................................................................. 87
4-1-3 وضعيت تأهل.............................................................. 87
4-1-4 ميزان تحصيلات....................................................... 88
4-1-5 سال فراغت از تحصيل................................................. 89
4-1-6 رشته تحصيلي........................................................ 90
4-1-7 سابقه كار.................................................................. 90
4-1-8 نوع استخدام.............................................................. 91
4-1-9 محل كار.................................................................. 91
بخش دوم............................................................................. 93
4-2 توصيف متغيرها در راستاي فرضيه هاي پژوهش.............. 93
بخش سوم...................................................................... 97
4-3 تحليل فرضيه هاي پژوهش.............................................. 97
4-3-1 بررسي فرضيه اصلي................................................. 100
4-3-2 بررسي فرضيه فرعي اول............................................ 100
4-3-3 بررسي فرضيه فرعي دوم........................................ 105
4-3-4 بررسي فرضيه فرعي سوم........................................... 106
فصل پنجم : نتيجه گيري و پيشنهادها
مقدمه............................................................................. 109
5-1 نتايج و پيشنهاد هاي تحقيق........................................ 109
5-2 پيشنهادها.................................................................. 114
5-2-1 پيشنهاد براي محققين آتي......................................... 114
5-3 محدوديت هاي تحقيق................................................ 115
منابع و مآخذ....................................................................... 116
فصل اول: كليات طرح تحقيق
مقدمه:
در جهان پر شتاب امروز، سازمان هاي زيادي براي رسيدن به اهداف سازماني و اقتصادي در تلاش هستند و براي تداوم حيات خود از الگوها و شيوه هاي مختلفي بهره مي ببرند و مزيت رقابتي جديدي كسب مي نمايند تا از سقوط و واژگوني و خطرات ناشي از دگرگوني هاي سريع محيطي در امان بمانند.
در ديدگاههاي سنتي مديريت توسعه، سرمايه هاي اقتصادي، فيزيكي، و نيروي انساني مهم ترين نقش را ايفا مي كردند؛ براي توسعه در عصر حاضر به سرمايه اجتماعي بيشتر از سرمايه اقتصادي، فيزيكي و انساني نيازمنديم زيرا بدون اين سرمايه استفاده بهينه از ديگر سرمايه ها امكان پذير نيست. در گذشته سرمايه اجتماعي به صراحت مورد توجه قرار نمي گرفت، اما در حال حاضر، تغييرات پر شتاب محيطي، فناوري اطلاعات، نيازهاي رو به رشد به اطلاعات و آموزش، نيازهاي فزاينده به نوآوري و خلاقيت، و ضرورت پيشرفت مداوم سازمان، ايجاب مي كند كه رهبران سازمان ها، سرمايه اجتماعي را به منزله يك منبع ارزشمند سازماني مورد توجه قرار دهند ( رحمانپور،1382، 80 ).
سرمايه اجتماعي در نظر "پاتنام"، وجوه گوناگون سازمان اجتماعي نظير اعتماد، هنجارهاي جمعي و شبكه هاي انساني را در بر مي گيرد كه با تسهيل اقدامات هماهنگ، موجب بهبود كارايي جامعه مي شوند (ناهاپيت و گوشال، 1998). هم چنين از نظر "كلمن"(1999) سرمايه اجتماعي شامل موارد تعهداها و انتظارها، روابط اقتدار، ظرفيت بالقوه اطلاعات، هنجارها و ضمانت هاي اجرايي مؤثر مي گردد.
در ضمن سازمان ها اعم از توليدي و خدماتي نمي توانند نسبت به تغييراتي كه در محيط آنان اتفاق مي افتد بي تفاوت باشند بطوري كه در اقتصاد مبتني بر دانش و عصر سازمان هاي متعالي ارائه سريع و با كيفيت خدمات به شهروندان به نحوه مديريت و توسعه عوامل غير ملموس بستگي دارد. از اين منظر در دهه 1980 الگوهاي مديريتي مربوط به بخش عمومي و دولتي تغييرات بسيار زيادي را تجربه كرده است. اين تغييرات قسمتي از فلسفه مديريت دولتي جديد در بخش عمومي است كه مديريت دولتي نوين ناميده مي شود. مطالعه و اجراي الگوهاي جديد مديريت دولتي ريشه در تقاضاهاي دروني و بيروني براي مديريت بهتر و متعالي دارد كه مبناي بينش جديد در مديريت دولتي است. تحت اين شرايط مديران بخش دولتي به دنبال روش ها و ابزارهايي هستند كه بهتر بتوانند خدمات را ارائه دهند و رضايت مشتريان و شهروندان را جلب نمايند. در اين پاراديم بين المللي، دارائي ها و منابع ناملموس يعني سرمايه اجتماعي به عنوان منبع اصلي براي مزيت رقابتي و تعالي در بخش عمومي به شمار مي رود. بنابراين مديريت سرمايه اجتماعي به منظور دستيابي به تعالي سازماني به عنوان رويكرد جديد مديريت در سازمان هاي بخش عمومي به شمار مي رود. (يالوندا، 248: 2010)
جهاني شدن بازار و تغييرات سريع در مديريت دولتي و نيازهاي شهروندان موجب شده است كه رقابت پذيري و مزيت رقابتي سازمان ها بيشتر و بيشتر به برآورد نيازها و تقاضاهاي شهروندان و مشتريان، كاركنان و جامعه كه از نتايج مهم تعالي سازماني هستند وابسته باشد و شركت ها ناگزير هستند كه به خلق و ايجاد ارزش بالا بپردازند.
اين عوامل موجب مي شود كه سازمان هاي دولتي نظير دانشگاه ها به بهبود توانايي و ظرفيت خودشان براي ايجاد و ارائه ارزش به ذينفعان سازمان و بالاخص به شهروندان بپردازند و مدل هاي تعالي موثرتري را تعريف نمايند و فرايند نوآوري ارزشمند تري را به اجرا درآورند كه منجر به پيشرو بودن آنها مي گردد. سازمان ها و نهاد هاي دولتي مي توانند منابع استراتژيك جديدي را براي دستيابي به شايستگي سازماني و نتايج عملكردي عالي كشف نمايد( پارك، 2009).
رويكرد مبتني بر منابع تاكيد مي كنند كه در عصر تلاطم و تغييرات سريع در تكنولوژي و نيازهاي مشتريان و صنايع، مزيت رقابتي پايدار و تعالي از ضروريات سازمان ها هستند و اين مزيت و تعالي ناشي از سرمايه اجتماعي سازمان مي باشد. (جوز ماريا،2004)
نظريه پردازان جامعه شناس صنعتي و سازماني بحث كرده اند كه فعاليت هاي مديريتي و سازماني مبتني بر شبكه هاي اجتماعي روابط است. براساس نظر "لومن" و همكارانش يك شبكه اجتماعي مي تواند به عنوان مجموعه اي از گره[1] ها(براي مثال اشخاص، سازمانها) با مجموعه اي از روابط اجتماعي (براي مثال دوستان، انتقال پول، عضويت در سازمان هاي متعدد) ارتباط پيدا كند. براساس اين ديدگاه و منظر، پژوهشگران سازماني و مديريتي بحث مي كنند كه سرمايه اجتماعي مبتني بر شبكه ها و پيوندهاي اعضاي سازمان با موسسات بيروني (از جمله عرضه كنندگان، خريداران و رقبا) تجلي مي يابد و در سطح خرد عملكرد و مزيت رقابتي سازمان را تحت تاثير قرار مي دهد. (بليوو، 1996)
امروزه بنگاههاي اقتصادي كشور در فرايند جهاني شدن و پيوستن به منظومه تجارت جهاني با چالش هاي بيشماري مواجه هستند. حضور در بازارهاي جهاني وحتي باقي ماندن دربازارهاي داخلي مستلزم رقابت با رقباي قدرتمند است و با توجه به گسترش و پيچيدگي اهداف، فرايندها وساختار سازماني درصحنه رقابت، سازمان هايي مي توانند به بقاي خود ادامه دهند كه نسبت به خواسته ها وانتظارهاي مشتريان و ذي نفعان پاسخ گو باشند، هم چنين به سود آوري و ثروت آفريني بعنوان شاخص هاي كليدي و برتر سازماني توجه كنند. (آشنا،1387)
مدل هاي تعالي سازماني يا سرآمدي كسب و كار به عنوان ابزار قوي براي سنجش ميزان استقرار درسازمان هاي مختلف به كار گرفته مي شوند. با بكارگيري اين مدلها سازمان ها مي تواند از يك سو ميزان موفقيت خود را در اجراي برنامه هاي بهبود در مقاطع مختلف زماني ارزيابي قراردهند و از سوي ديگر عملكرد خود را با ساير سازمان ها به ويژه بهترين آنها مقايسه كنند. مدل هاي سرآمدي كسب و كار پاسخي است به اين سوال كه سازمان برتر چگونه سازماني است؟ چه اهدافي و مفاهيمي را دنبال مي كند و چه معيارهايي بر رقباي آنها حاكم هستند؟ (الوندي،1384)
امروز اكثر كشورهاي دنيا با تكيه براين مدل ها جوايزي را درسطح ملي و منطقه اي ايجاد كرده اند كه محرك سازمان ها و كسب و كار در تعالي، رشد وثروت آفريني است. مدل هاي تعالي با محور قراردادن كيفيت توليد ( كالا يا خدمات ) و مشاركت همه اعضا سازمان مي تواند رضايت مشتري را جلب و منافع ذينفعان را فراهم نموده و در عين حال يادگيري فردي و سازماني را با تكيه بر خلاقيت و نوآوري تشويق و ترويج كنند. (آشنا،1387)
1-1 بيان مساله تحقيق:
در عصر حاضر بخش عمومي داراي ويژگي هاي زير است: توانايي پاسخگويي بهتر در مقابل نيازهاي شهروندان، تاكيد در مديريت عملكرد و نتايج، ارائه استانداردهاي عملكرد، تعهد بيشتر به نتايج، عدم تمركز و تفويض اختيار به سطوح پائين سازمان و كاربرد روش هاي مديريت بخش خصوصي از جمله مدل تعالي سازمان. اين ويژگي ها به طور كلي نياز به طراحي سيستمي را توجيه مي كند كه نشات گرفته از عوامل ناملموس مانند سرمايه اجتماعي باشد كه موجب مزيت رقابتي و تعالي سازماني مي گردد كه تمركز عمده بر شهروندان، مسئوليت اجتماعي و حرفه گرايي كاركنان دارد. (گارسيا، 2009)
سازمان هاي دولتي در محيطي قرار گرفته اند كه به سرعت تغيير مي يابد و نيازمند ظرفيت هاي نوآورانه و متعالي مي باشند تا توانايي پاسخ به چالش هاي محيط پويا را داشته باشند. به طوركلي بيان مي شود كه بخش عمومي تحولات بسيارشگرفي را در دهه هاي كنوني تجربه كرده است كه عمدتاً ناشي از دو عامل زير بوده است:
1- محدوديت هاي مالي و مالياتي و درنتيجه توجه به اهميت مديريت كارايي
2- تقاضاها و خواسته هاي جديد جامعه در جهت بهبود كيفيت خدمات(كلمن، 1377)
براي مواجهه با اين شرايط، بخش عمومي تغييرات زيادي را در جهت دستيابي به تعالي سازماني به خود تجربه كرده است كه قسمتي از اين فرايند، تغيير رويكرد مديريت دولتي نوين بوده است از جمله مقررات زدايي،عدم تمركز، مقاطعه كاري و برون سپاري، مديريت بر مبناي فرايند و بكارگيري سيستم هاي مديريت متفاوت از بخش خصوصي.
هدف نهايي اين تحولات و تغييرات بهبود كارايي و اثربخشي سازمان هاي بخش عمومي، فائق آمدن بر مسائل بوركراسي، شفافيت در كاركردهاي سازمان و حساب هاي سازمان و در نهايت تعالي اين سازمان ها بوده است. با اين رويكرد مديريت دولتي نوين به معني تغيير از تبعيت صرف دستورالعمل ها به دستيابي به نتايج مانند نتايج كاركنان، نتايج مشتري، نتايج جامعه و نتايج كليدي كه مربوط به بعد نتايج تعالي سازماني مي باشد است. (تلور، 2009)
بطور خلاصه، مديريت در سازمان هاي بخش دولتي يك رويكرد نتيجه مدار است و بر بكارگيري و استفاده از سرمايه هاي ناملموس از جمله سرمايه اجتماعي متمركز است كه از طريق آن به كيفيت، كارآيي و اقتصادي بودن و در نتيجه به تعالي مي توان دست يافت. اين چالش بخش عمومي منجر به اين مي شود كه در جستجوي ابزارهاي جديدي باشيم كه بهبود اثربخش عملكرد سازمان هاي عمومي را ممكن سازد؛ مديريت سرمايه اجتماعي يكي از آن ابزارها است. (بوسي وهمكاران:2005)
بطور خلاصه در عصر حاضر براي توسعه، مديران بيشتر از آن كه به سرمايه فيزيكي و انساني نيازمند باشند به سرمايه اجتماعي نياز دارند. مديران و كساني كه بتوانند سرمايه اجتماعي سازمان را توسعه دهند راه كاميابي شغلي و سازماني را هموار مي سازند. بنابراين با اين رويكرد اين نتيجه حاصل مي شود كه سازمان ها از تاكيد صرف بر منابع ملموس گذر كرده و به دنبال منابع ناملموس ديگر از جمله سرمايه اجتماعي كه شامل اعتماد، مشاركت، شبكه، هنجارها، قانون و توسل به باور ها و ارزش هاي ديني مي باشد هستند.
امروزه سازمان ها اغلب رهبراني را استخدام مي كنند كه به سرمايه اجتماعي اعتقاد داشته باشند. بر اين اساس مديراني كه خواهان رشد و بقاي شركت ها هستند سعي دارند فضاي سازماني مبتني بر سرمايه اجتماعي براي كاركنان فراهم كنند (تايمون، 2003)
سرمايه اجتماعي به عنوان منبع مهمي تلقي مي شود كه سازمان ها نيازمند توسعه آن هستند تا به مزيت رقابتي و تعالي دست يابند. (آدلر،2002؛ فروغي،2006). در عصر سازمان هاي دانش مدار، سرمايه اجتماعي يك سازمان از اهميت زيادي برخوردار است. سرمايه اجتماعي نشانگر منبع جمعي است كه در روابط شبكه اي و امور جاري يك سازمان قرار دارد(پوتنام، 1995). با توجه به اهميت وجود فضاي سرمايه اجتماعي در يك سازمان، عواملي كه بتواند به بهبود فضاي سرمايه اجتماعي در سازمان كمك كند، از اهميت زيادي برخوردار هستند.
سوالي كه مهم به نظر ميرسد و بايد مورد بررسي قرار گيرد، اين است كه چرا اين تحقيق در دانشگاه تربيت مدرس انجام خواهد گرفت؟
دانشگاه تربيت مدرس به عنوان يك دانشگاه پيشرو در آموزش، پژوهش، توليد و ترويج علم نافع است،كه هدف اصلي آن تربيت اعضاي هيأت علمي و محققان در رشتههاي علمي مورد نياز دانشگاهها و مراكز آموزش عالي و تحقيقاتي كشور به منظور ارتقاي كيفيت علمي و آموزشي و پژوهشي و كمك به گسترش تحصيلات عالي است. و يكي از مهم ترين دانشگاه هاي دولت محسوب مي شود. ميزان اعتبارات ساليانه اين دانشگاه به طور طبيعي معمولاً بيشتر از دانشگاه هاي هم رديف خود مي باشد. اهميت تامين نيروي هيات علمي كه از حياتي ترين نيازهاي جامعه است، مهم ترين هدف دانشگاه تربيت مدرس محسوب مي شود.
چنانچه فضاي سازماني اين دانشگاه مبتني بر سرمايه اجتماعي نباشد، آسيب هاي بسياري براي آن پيش رو خواهد بود. يكي از آسيب هاي مهم عدم وجود اعتماد ميان افراد خواهد بود. چنانچه ميان افراد يك سازمان اعتماد وجود نداشته باشد جو همكاري و همياري از بين خواهد رفت؛ يكي ديگر از آسيب هاي موجود در نتيجه عدم وجود فضاي سرمايه اجتماعي، از بين رفتن شبكه هاي سازماني است كه منجر به از دست رفتن اهداف تيمي و ارتباطات موثر مي شود. به طور خلاصه در نتيجه نبودن فضاي سازماني مبتني بر سرمايه اجتماعي مشكلات بسياري براي آن وجود خواهد داشت.
بنابرين محقق درپي پاسخ گويي به اين سئوال است كه: چه رابطه اي بين سرمايه اجتماعي وتعالي سازماني دانشگا ه تربيت مدرس وجوددارد؟
1-2 سابقه موضوع:
ظاهراً بحث سرمايه اجتماعي، براي اولين بار، قبل از سال 1916، توسط "هاني فان" از دانشگاه "ويريجيناي غربي " (در آمريكا) مطرح شد، اما علي رغم اهميت آن در تحقيقات اجتماعي، تا سال 1961 كه توسط "جين جاكوب" در برنامه ريزي بكار برده شد، شكل جدي به خود نگرفت.
در دهه 1960 بوسيله "رابرت پاتنام" مطالعه اي در باره نقش سرمايه اجتماعي در عملكرد شوراهاي منطقه اي ايتاليا انجام گرفت.
در سال 1966 "جيمز كلمن" اولين محققي بود كه به بررسي تجربي مفهوم سرمايه اجتماعي و عملياتي كردن آن پرداخت.
دردهه 1970 توسط "گلن لوري" اين بحث وارد عرصه اقتصاد شد.
امروزه دانشمندان و نظريه پردازاني همچون: بن رابرت(1980)،ويليامسون(1981)، فرانسيس فوكوياما(1990)، و.. . تعاريف متعددي را از سرمايه اجتماعي ارائه كرده اند. (فصيحي،1389).
در سال 1990 توسط "جيمز كلمن" به عنوان بنيادهاي اجتماعي در انجمن جامعه شناسي آمريكا حيات دوباره گرفت.
در ايران نيز تحقيقي تحت عنوان طراحي و تبيين مدل سرمايه اجتماعي دانشگاه پيام نور توسط "طاهره فيضي" در دوره دكتري در دانشگاه علامه طباطبايي صورت گرفت، كه به بررسي وضعيت سرمايه اجتماعي براي شناسايي عوامل موثر بر سرمايه اجتماعي دانشگاه پيام نور و ارائه مدل جامع سرمايه اجتماعي آن دانشگاه پرداخته است.
"بررسي تاثير عملكرد سازمان هاي بخش دولتي بر سرمايه اجتماعي" توسط "عليرضا شيرواني" در رشته مديريت دولتي صورت گرفته است.
"بررسي سرمايه اجتماعي و كارآفريني سازماني در واگن پارس اراك" توسط "مصطفي آشنا" به راهنمايي "محمد سعيد تسليمي" انجام شد كه به بررسي ميزان رابطه سرمايه اجتماعي با كارآفريني سازماني و بررسي نكات قوت و ضعف واگن پارس اراك از بعد سرمايه اجتماعي و كارآفريني سازماني پرداخته است.
"نقش سرمايه اجتماعي و فكري در مزيت رقابتي دو شركت خودرو ساز ايراني"(ايران خودرو و پارس خودرو) توسط "بهروز قليچ لي"در دانشگاه تربيت مدرس به راهنمايي"اصغرمشبكي" صورت گرفته است.
دانلود متن كامل در سايت
40y.ir